Pamiętny skandal z „willą plus” pokazał proceder wykorzystywania środków publicznych Ministerstwa Edukacji do uwłaszczania się powiązanych z władzą organizacji. Podobny mechanizm występuje w przypadku Funduszu Patriotycznego, którym pod egidą ministerstwa kultury Piotra Glińskiego operował Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Z informacji, do jakich dotarło OKO.press wyłania się obraz rozdawania pieniędzy na nieruchomości niemal wyłącznie organizacjom o profilu narodowym i/lub katolickim, często powiązanym z elitami prawicowej władzy. Zilustrujemy to listą 45 organizacji, które zakupiły bądź wyremontowały nieruchomości za pieniądze z Funduszu Patriotycznego (patrz dalej).

Prezes kupił sam od siebie

Jak dowiaduje się OKO.press, podejście Instytutu do rozdzielania środków na nieruchomości było – najłagodniej rzecz ujmując – niefrasobliwe. Nie określono warunków, jakie powinny spełniać nieruchomości. Był też przynajmniej jeden przypadek „zakupu wewnętrznego”.

Zdarzało się także, że jedna fundacja dostawała środki na zakup czy remont nieruchomości rok po roku.

W 2021 roku Fundacja Służba Niepodległej dostała dofinansowanie w wysokości 480 tys. zł na utworzenie centrum konferencyjno-szkoleniowego. Wydała te pieniądze, a jakże, kupując mieszkanie o powierzchni 35 m kw., które nadaje się co najwyżej na gabinet terapii rodzinnej.

Jako odpowiedzialna placówka nadal wynajmowała więc lokale na mieście, zwłaszcza że w 2022 roku otrzymała dofinansowanie 420 tys. właśnie na organizację zjazdów konferencyjno-szkoleniowych.

W 2023 roku fundacja nabyła kolejny lokal mieszkalny o powierzchni ok. 24 m kw z przeznaczeniem na studio nagrań. Zapłaciła za nie 490 tys. (20 tys. zł za metr), z czego 449 tys. ze środków z Funduszu Patriotycznego. Musiało to być luksusowe mieszkanie, które na pewno poprawiło sytuację fundacji i samopoczucie jej zarządu.

Kto hojniejszy: Gliński czy Czarnek?

W kolejnym tekście OKO.press rozlicza dziś Fundusz Patriotyczny, który, jak mówił (były) minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz, „przepompował 74 miliony złotych do kilkudziesięciu organizacji nacjonalistycznych i ultrakatolickich, jak Marsz Niepodległości, Straż Narodowa, czy fundacja rodziny Witaszków, milionerów, którzy wspomagają Ordo Iuris”.

Operatorem programu był Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego kierowany przez znanego z radykalnie prawicowych poglądów Jana Żaryna, senatora PiS w latach 2015-2019. Środki rozdzielano w ramach tzw. priorytetu II, czyli wzmacniania instytucjonalnego organizacji.

Podaliśmy już, do których organizacji popłynęły „patriotyczne miliony” wskazując na skandaliczny tryb przyznawania grantów przez osoby powiązane politycznie i ideologicznie z organizacjami, którym przydzielały środki.

Sienkiewicz poinformował także, że z 74 milionów zł Funduszu Patriotycznego aż 40 milionów poszło na zakup i remont nieruchomości.

Jak wynika z naszych informacji, skala opisywanych dotacji pod egidą ministra kultury Piotra Glińskiego była podobna do programu „Willa plus”, w którym minister edukacji Przemysław Czarnek rozdał 40 mln na nieruchomości organizacjom „swoim” politycznie lub ideologicznie (jak informowała wiceministra edukacji Joanna Mucha, udało się odzyskać 3,5 mln, a może się uda kolejne 3,2 mln).

Ze zbiorczych danych, do jakich dotarło OKO.press, wynika, że na nieruchomości z Funduszu Patriotycznego przeznaczono 34 mln 351 tys. zł. Nie wiemy, czy Bartłomiej Sienkiewicz „zaokragłił” tę kwotę w górę (do 40 mln), czy też nasze zestawienie jest niepełne.

Żeby „usprawiedliwić” Glińskiego, warto jednak dodać, że organizacje nacjonalistyczne i ultrakatolickie dostawały też środki m.in. na nieruchomości z podległego ministrowi kultury Narodowego Instytutu Wolności. Z drugiej strony, Czarnek wspierał zakup nieruchomości wymienianych niżej organizacji, a także dał dotację samemu Instytutowi Dziedzictwa Myśli Narodowej. W styczniu 2023 roku w ramach programu „willa plus” (oficjalna nazwa – „Rozwój potencjału infrastrukturalnego podmiotów wspierających system oświaty i wychowania”) przyznano Instytutowi Żaryna milion zł.

Na zdjęciu głównym: Piotr Gliński, jeszcze jako minister kultury, podczas otwarcia wystawy o Pałacu Saskim w Warszawie, luty 2022. Fot. Sławomir Kamiński, Agencja Wyborcza.pl

Lista 45 organizacji, czyli polityka obłaskawiania

Publikujemy poniżej listę 45 organizacji, które uzyskały środki na kupno, budowę czy remont nieruchomości z Funduszu Patriotycznego. Obdarowane bardziej – kwotą ponad milion złotych – krótko przedstawimy. Pozostałe podamy zwykle bez komentarza, ale same ich nazwy zdradzają profil.

Wiele tych informacji już pojawiało się w mediach, w tym w OKO.press, także w latach ubiegłych.

Zestawienie, którym dysponujemy, pozwala jednak ukazać większą niż znana dotychczas skalę zjawiska, wypunktować, do kogo ze środowisk nacjonalistycznych, narodowych i neofaszystowskich transferowane były publiczne pieniądze na budowę (dosłownie) podstaw działalności.

Bo nic tak nie zachęci, jak dofinansowanie nieruchomości, która pozostanie w twoich zasobach, nawet gdy przestaną rządzić „nasi”, co się stało 15 października 2023.

Odchodząc na chwilę od głównego tematu, dodajmy, że swoje poparcie władza wzmacniała także środkami miękkimi. Służyły temu np. regularne wizyty Jana Żaryna w nacjonalistycznych mediach. W latach 2019-2021 prezes Instytutu Dmowskiego występował w programach znanego z propagowania antysemickich teorii spiskowych Rafała Mossakowskiego z Centrum Edukacyjnego Polska oraz w prowadzonych przez Stowarzyszenie Marsz Niepodległości kanale Youtube Media Narodowe. Był także Żaryn jednym z sygnatariuszy „Apelu wyborczego środowisk niepodległościowych, narodowych i chrześcijańskich” popierających kandydaturę Andrzeja Dudy przed II turą wyborów w 2020 roku. Media nazwały apel nacjonalistów „listem stypendystów Instytutu Dmowskiego”.

Kto dostał milion i więcej (12 organizacji)

Czas na listę nieruchomościowych wypłat. Wszystkie sumy w polskich złotych.

Stowarzyszenie Straż Narodowa – 1 960 tys.

Dokładniej rzecz biorąc, stowarzyszenie dostało w 2021 roku 1,51 mln na zakup nieruchomości, czyli działki o powierzchni ok. 9 tysięcy m kw. a na niej murowany dom, budynek gospodarczy, kilka domków kempingowych na osiedlu Soplicowo w Otwocku na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. W 2022 r. Fundusz dorzucił 450 tys. m.in. na budowę pompy ciepła oraz oczyszczalnię ścieków.

Stowarzyszenie Straż Narodowa to nacjonalistyczna organizacja powiązana z Robertem Bąkiewiczem, powołana w reakcji na telewizyjne wystąpienie Jarosława Kaczyńskiego po protestach kobiet przeciwko wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego zakazującego de facto całkowicie aborcji. 27 października 2020 prezes wezwał do obrony kościołów, choć nikt ich nie zamierzał podbijać.

Stowarzyszenie im. Przemysła II – 1 500 tys.

Stowarzyszenie im. Przemysła II ze Stęszewa w Wielkopolsce utworzyli w 2018 roku działacze Młodzieży Wszechpolskiej. Prezesem jest Jan Dalc (do niedawna wiceprezes MW). Stawia sobie za cel „krzewienie patriotyzmu, ochronę i upowszechnianie dziedzictwa narodowego, podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości itd.”.

Fundacja św. Benedykta – 1 465 tys.

Prezesem Fundacji Świętego Benedykta jest Bogusław Kiernicki, od 2019 roku prezes Prawicy Rzeczypospolitej (założonej przez Marka Jurka). W 2015 roku bez powodzenia kandydował do Sejmu z listy PiS. W Radzie Nadzorczej Fundacji zasiadają m.in. Marek Jurek, Andrzej Mikosz, minister skarbu państwa w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza (2005-2006), Zbigniew Czerwiński, kandydat PiS na stanowisko prezydenta Poznania w 2024 oraz biznesmen Paweł Witaszek, ortodoksyjny katolik, od kilku lat określany w mediach jako „finansowe zaplecze antyaborcjonistów”.

Fundacja wydawała (wraz z wydawnictwem Dębogóra) książki hitlerowskiego kolaboranta i monarchisty, założyciela Akcji Francuskiej, Charlesa Maurrasa (ze wsparciem środków publicznych), a także francuskiego pisarza-monarchisty Jeana Raspaila, który w najbardziej znanym dziele „Obóz świętych” przepowiada upadek zachodniej cywilizacji pod zalewem „fali” imigrantów z Trzeciego Świata, których „hordy” powstaną i „zniszczą białą rasę”.

„Wszystkie nasze działania odnoszą się do chrześcijańskiego charakteru cywilizacji europejskiej. Jest on dziś na wielu polach atakowany czy wręcz zwalczany. Nie zgadzamy się z liberalnymi tezami, że czas pożegnać się z tym dziedzictwem, ze światem tradycji chrześcijańskiej i zastąpić go modnymi ideologiami” – wyjaśnia Bogusław Kiernicki, Dopowiada, że fundacja pozostaje pod wpływem środowisk benedyktyńskich we Francji zbuntowanych wobec zbyt progresywnego Watykanu. „Dziedzictwo św. Benedykta, twórcy monastycyzmu na Zachodzie, jest skarbcem, do którego warto sięgać”.

Zwłaszcza, jak ma się siedzibę, żeby ten skarbiec – np. w postaci dzieł – przechowywać.

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniazdo w Zakopanem – 1 300 tys.

Środki z Funduszu Patriotycznego zostały przeznaczone na zakup nieruchomości i urządzenie w niej centrum młodzieżowego. We władzach Towarzystwa zasiada Kazimierz Murasiewicz, emerytowany nauczyciel WF, działacz nacjonalistyczny od lat osiemdziesiątych XX wieku. W latach dziewięćdziesiątych Murasiewicz był aktywny w środowisku narodowców skupionych wokół pisma „Myśl Polska”, sympatyzujących z rosyjskimi narracjami. Został wówczas publicystą neofaszystowskiego miesięcznika „Szczerbiec”. Patronuje środowisku skinheadów, którzy powołali w Zakopanem organizację ONR Podhale. W 2019 r. prezydent Andrzej Duda odznaczył go Złotym Krzyżem Zasługi.

Fundacja DABAR – Dialog Kultur i Religii Pogranicza Polski, Ukrainy i Słowacji – 1 250 tys.

Środki przeznaczone zostały na utworzenie Centrum Myśli Katolicko-Narodowej im. Prymasa Tysiąclecia i św. Jana Pawła II. W ramach działalności oświatowej Fundacja szczególnie poleca aplikację Dzieła Biblijnego im. JP2 zawierającą pełną treść Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu, a także „zawsze aktualną homilię na każdą niedzielę!”. Bo „miłując Pismo święte, miłujemy Chrystusa” – mówi prezes fundacji ks. prof. Henryk Witczyk, który jest także przewodniczącym Dzieła Biblijnego i inicjatorem obchodzonego w Kościele katolickim Tygodnia Biblijnego.

Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży – 1 110 tys.

Fundusz Patriotyczny wsparł tą kwotą utworzenie Młodzieżowego Instytutu Nowoczesnej Myśli Konserwatywnej.

Zgodnie ze statutem, pozostaje pod „zwierzchnim kierownictwem Konferencji Episkopatu Polski, która czuwa nad jego formacją i działalnością przez Asystenta Generalnego Stowarzyszenia. Stowarzyszenia w diecezjach pozostają pod zwierzchnim kierownictwem biskupów diecezjalnych, którzy je powołują i rozwiązują oraz czuwają nad formacją i ich działalnością przez Asystenta Stowarzyszenia diecezjalnego”. Poza domem Bożym młodzież katolicka zyskuje dodatkowy lokal.

Fundacja im. Janusza Kurtyki – 1 000 tys.

Fundacja im. Janusza Kurtyki dostała milion na projekt „Latarnia historii – lokal promieniujący przeszłością”. Wcześniej w jej nieruchomości inwestował m.in. Orlen; prezes Obajtek angażował pieniądze publiczne w działania wielu omawianych tu organizacji.

Misją Fundacji powołanej w 2016 roku po śmierci prezesa IPN Janusza Kurtyki w katastrofie smoleńskiej 2010 roku, jest „promocja polskiej historii i historiografii poza granicami kraju, realizowana poprzez coroczne przyznawanie Nagrody im. Janusza Kurtyki”. Fundacja „stanowi [też] odpowiedź na swoistą lukę w zakresie polityki historycznej w Polsce”, co zapowiada motto (cytat z Kurtyki):

Fundacja rodziny Witaszków – 1 000 tys.

Władze Zjednoczonej Prawicy chętnie wspierały antyaborcjonistę i obrońcę tradycyjnej rodziny (o homofobicznych wyskokach) Pawła Witaszka. Jest on także prezesem spółki PZW Inwestycje (dużego gracza na rynku nieruchomości), która została sponsorem Collegium Intermarium, szkoły wyższej założonej przez działaczy Ordo Iuris. Pisała o tym w OKO.press Anna Mierzyńska.

Fundacja Action-Life – 1 000 tys.

Według rozeznania OKO.press ta fundacja jest mniej ideologiczna niż pozostałe. Stawia sobie za cel poprawę zdrowia publicznego, ułatwienie dostępu do specjalistów, a także wsparcie i organizację wydarzeń sportowych, promocję wolontariatu sportowego i promocję aktywnego trybu życia. Prezesem jest Jakub Nowak, instruktor harcerstwa i maratończyk, znany z akcji charytatywnych.

Fundacja dla Młodzieży – 1 000 tys.

Fundacja „została ustanowiona przez Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży w Warszawie – jednostkę organizacyjną Kościoła Katolickiego, powołaną przez Konferencję Episkopatu Polski”. Jej celem jest „kształtowanie dojrzałych chrześcijan poprzez szerzenie i upowszechnianie chrześcijańskich wartości i zasad we wszystkich dziedzinach życia”. Bardziej szczegółowo chodzi o „kształtowania osobowości chrześcijanina i Polaka oraz ubogacanie wiary, zasad moralnych i etycznych w życiu osobistym i wspólnotowym”.

Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” 1 000 tys.

Według wPolityce ⁠Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego Zawisza dostało na lokal więcej, bo aż 3,985 mln, ale większe zaufanie mamy do naszych źródeł. Dla wszelkiej jasności wyjaśniamy, że w nazwie nie chodzi o skrajnego prawicowca Artura Zawiszę, lecz o Zawiszę Czarnego, symbol cnót rycerskich.

Fundacja Inicjatyw Młodzieżowych – 1 000 tys.

„Promocja wartości chrześcijańskich oraz obywatelskich w przestrzeni publicznej – szczególnie wśród młodzieży szkolnej i akademickiej” – takie są cele tej inicjatywy.

Kto nie dostał miliona (14 organizacji)

• Fundacja w Dobrym Tonie – 900 tys.

Fundacja w Dobrym Tonie z Białegostoku, wcześniej znana pod nazwą Fundacja „Smoleńsk 2011”. Wśród statutowych celów wymienia „ochronę oraz propagowanie wartości ideowej i artystycznej pomnika ofiar tragedii smoleńskiej usytuowanego u stóp kościoła św. Rocha w Białymstoku” oraz „stymulowanie rozwoju i ochrona kultur Podlasia oraz historycznych kresów”, w tym zwłaszcza „obyczajów oraz katolickiej kultury religijnej”.

W radzie fundacji zasiada Przemysław Klimek, członek komisji rewizyjnej w prawicowej Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych, działacz stowarzyszenia KoLiber i Podlaskiego Instytutu Rzeczpospolitej Suwerennej. Fundacja otrzymała już z NIW 299 660 zł w 2021 roku i 700 tys. zł w 2020 roku. Środki z Funduszu Patriotycznego przeznaczyła na zakup nieruchomości „w celu stworzenia przestrzeni kulturalnej, medialnej i edukacyjnej”

• Archidiecezja Lubelska – Ośrodek szkoleniowo-formacyjny myśli katolicko-społecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego – 900 tys.
• Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Lublinie – 900 tys.

Z przeznaczeniem na projekt Sokolnia – Centrum Kultury Polskiej Myśli Narodowej i Patriotycznej w Lublinie.

• Fundacja Służba Niepodległej – 420 tys.

Jak opisaliśmy wyżej, fundacja otrzymała dwukrotnie środki: 480 tys. na centrum konferencyjno-szkoleniowe (za które zakupiła .... 35-metrowe mieszkanie i nadal wynajmowała lokale na ten cel) oraz 420 tys. na studio nagrań, za co zakupiła mieszkanie o powierzchni 24-25 m kw.

• Fundacja Our Future Foundation – 850 tys.
• Instytut Transmisji Kulturowej – 800 tys.
• Instytut Róździeńskiego – 700 tys.
• Fundacja Pro Anima – 650 tys.
• Integro-EU – 600 tys.

Wbrew pozorom nie chodzi tu o zwiększenie integracji w Unii Europejskiej, ale – wg misji fundacji – o „ułatwianie Rodakom żyjącym w społeczeństwach poza granicami kraju dostęp do kultury oraz sztuki”.

Fundacja Integro-Eu została założona w Krakowie przez Sławomira Jarosa oraz księdza redemptorystę Georga Paula Galińskiego. Fundacja działa pod potrójnym patronatem: Jana Pawła II, Adama Chmielowskiego – Brata Alberta (1845-1916) oraz Andrzeja Romana Szeptyckiego, arcybiskupa Lwowa w latach 1900-1944.

Fundacja informuje, że w ramach dotacji z Funduszu Patriotycznego uruchamia Centrum polskiego dziedzictwa kulturowego i sztuki, które ma „poprawić dostęp do polskiej historii, polskiego dziedzictwa narodowego, polskiej kultury oraz polskich dzieł sztuki. W rozwijaniu postaw patriotycznych dzieci i młodzieży najważniejsze jest dostarczenie wiedzy na temat historii państwa oraz przyswojenie jej oddziaływanie na uczucia uczniów...”. Daruję Czytelniczkom i Czytelnikom dalszy opis tego projektu.

• Muzeum Przyrody- Dwór Lutosławskich w Drozdowie – 600 tys.

Na utworzenie Muzeum Romana Dmowskiego i Rodziny Lutosławskich.

• Fundacja Mamy i Taty – 550 tys.

Założona w 2010 roku fundacja broni rodziny, m.in. demaskując powiązania polityczne i finansowe ruchu LGBT, szczególnie aktywnie zwalczając np. „Tęczowe piątki”. Apelowała do rodziców, by nie ulegli „demoralizatorom, którzy stosują różne brudne chwyty, aby zniweczyć wieloletni trud wychowawczy włożony przez rodziców i dziadków. Kampania Przeciwko Homofobii, szczodrze finansowana przez zagraniczne podmioty należące do Georga Sorosa itd. itp.”.

• Fundacja „Golgota Wschodu” – 570 tys.
• Fundacja Muza Dei – 550 tys.
• Fundacja Obowiązek Polski – 500 tys.

Na początku tekstu opisaliśmy, że zakup nieruchomości na założenie Centrum Obowiązek Polski odbył się na zasadzie „zostaje w rodzinie”, bo prezes zarządu zakupił nieruchomość, której był – razem z żoną – właścicielem.

A kto dostał nawet mniej niż pół miliona (19 organizacji)

• Fundacja Centrum im. Władysława Grabskiego – 499 tys.
• Fundacja Postscriptum – 450 tys.
• Stowarzyszenie Patriotyczne Siedlce – 450 tys.
• Fundacja Republikańska – 450 tys.
• Fundacja Advocata Nostra – 450 tys.

Prezesem Fundacji Advocata Nostra jest Sebastian Sikora, równocześnie działacz i od lat rzecznik Rot Marszu Niepodległości. Fundusz Patriotyczny dał fundacji 390 tys. zł dotację na projekt „Polacy w panteonie świętych” oraz 450 tys. zł na „Centrum Patriotyczne”.

• Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 Roku – 400 tys.

Na stworzenie Centrum Pamięci o Obławie Augustowskiej.

• Fundacja „W połowie drogi” – 400 tys.
• Fundacja Wspólnota Pokoleń – 400 tys.
• Fundacja Instytut im. Romana Rybarskiego – 400 tys.
• Stowarzyszenie Słowem w Twarz – 400 tys.
• Fundacja Wolności i Rozwoju Społecznego – 380 tys.

Na Częstochowskie Centrum Patriotyzmu.

• Związek Stowarzyszeń Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej – 405 tys.

Na Hub – miejsce do pracy dla organizacji patriotycznych w Warszawie.

• Fundacja Patriotyczna im. Witolda Pileckiego – 400 tys.

Na utworzenie siedziby dla Centrum Wolontariatu Patriotycznego „Szaniec” oraz Instytutu Ziem Zachodnich im. Lecha Karola Neymana

• Fundacja Młode Kresy – 350 tys.
• Fundacja Pokolenia Kolumbów – 325 tys.
• Fundacja East – Kuźnia Wartości – 300 tys.
• Fundacja Wolne dźwięki – 270 tys.
• Fundacja Instytut Łukasiewicza – 250 tys.
• Instytut Suwerennej – 190 tys.