Komu w Polsce PiS nie żyje się lepiej. Jakie grupy w ostatnim czasie najbardziej dostają po kieszeni

Pod naszym tekstem na temat tego, że w Polsce niemal wszystkim się poprawia jakość życia, rozgorzała dyskusja. Pisaliśmy m.in., że inflacja jest na niskim poziomie i wyprzedza ją wzrost płac. Wielu komentujących krytykowało tekst, zwracało uwagę na to, że w ostatnim czasie nie tylko nie dostali podwyżek, ale również, że zbiednieli, ponieważ w kieszeniach odczuli rosnące ceny produktów spożywczych.

Dlatego OKO.press analizuje stan dochodów i poziomu życia poszczególnych grup społecznych. Wyniki są pasjonujące.

Inflacja a zmiana cen

Inflacja to wzrost cen w gospodarce. Jeżeli mamy do czynienia ze spadkiem cen wtedy mówimy o deflacji. Inflację oblicza Główny Urząd Statystyczny na podstawie cen przeszło 1400 towarów i usług z ponad 35 tys. punktów handlowych i usługowych w całym kraju. Bardzo ważne jest to, co możemy przeczytać na stronie Narodowego Banku Polskiego: „Ceny poszczególnych dóbr i usług w gospodarce zmieniają się nieustannie. Przykładowo, dzięki postępowi technologicznemu i globalizacji, w tym przenoszeniu produkcji do krajów o niższych kosztach pracy, produkty takie jak komputery, sprzęt RTV i odzież tanieją już od wielu lat.

W październiku 2017 roku inflacja w Polsce wyniosła 2,1 proc. Zdaniem NBP to optymalna wartość tego wskaźnika. Najogólniej rzecz ujmując zarówno wyższa, jak i niższa inflacja ma negatywne skutki dla gospodarki.

W latach 2015-2016 mieliśmy do czynienia z deflacją, czyli ogólnym spadkiem cen. Jednak we wcześniejszych latach – w zasadzie od początku przemian gospodarczych, towarzyszyła nam inflacja na znacznie wyższym poziomie niż obecnie. Według danych Bankier.pl, w 1992 inflacja przekraczała 46 proc., była więc wyższa od dzisiejszej ponad 20 razy. W ostatniej dekadzie, poza dwoma latami spadku cen (2015, 2016) inflacja wynosiła od 2 proc. do 4,8 proc.

Jeżeli tanieją 75-calowe telewizory OLED, meble i samochody luksusowe, a drożeje masło, mleko i chleb, to osoby zamożne z pewnością odczują swoją „własną” deflację (bo niższa cena drogiego telewizora pokryje wzrost kosztów masła), natomiast osoby ubogie odczują inflację (bo najzwyczajniej w świecie nie stać je na przerośnięte telewizory).

O tym właśnie pisali komentatorzy pod naszym tekstem.

Gospodarstwa domowe i ich koszyki

GUS często podaje wiele wartości, takich jak dochód rozporządzalny (wyjaśnienie poniżej) dla gospodarstw domowych. Jest to optymalne rozwiązanie z punktu widzenia statystyki: ludzie mieszkają z innymi ludźmi, w tym z dziećmi, funkcjonują w gospodarstwach domowych, przeznaczają pieniądze na utrzymanie innych osób i tak dalej.

I tak poziom przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę wyniósł w 2016 roku 1475 zł i był realnie wyższy o 7 proc. od dochodu z roku 2015 (w 2015 roku wzrost realny wyniósł 4,3 proc.).

Powyższy wskaźnik jest podany dla przeciętnej osoby w przeciętnym polskim gospodarstwie domowym. Spróbujmy więc dochód rozporządzalny rozbić – jak to robi GUS – na grupy społeczno-ekonomiczne.

I tak

• dochód rozporządzalny pracowników wynosi 104 proc. średniej,
• dochód osób pracujących na własny rachunek to już 121 proc. średniej,
• natomiast dochód rolników to 78 proc,
• a rencistów 79 proc. średniej,
• najciekawsze jest to, że dochód emerytów wynosi 106 proc. średniej.

Dla każdej z powyższych grup również da się wyróżnić podgrupy, a dla tych podgrup kolejne podgrupy. Każda z nich będzie miała nieco inny dochód rozporządzalny. Wiemy na przykład, że emerytury kobiet są znacznie niższe niż emerytury mężczyzn.

Inaczej ma się też dochód rozporządzalny samozatrudnionego pracownika IT i sprzątaczki zmuszonej do założenia działalności.

Dochód ze względu na wykształcenie

Możemy też podzielić gospodarstwa domowe pod względem wykształcenia domowników i przyjrzeć się ich dochodowi rozporządzalnemu.

I tak

• największym dochodem rozporządzalnym dysponują osoby z wyższym wykształceniem - 141 proc. średniej,
• dalej – osoby z wykształceniem policealnym - 100 proc.,
• osoby z wykształceniem zawodowym dysponują 80 proc. średniego dochodu rozporządzalnego,
• osoby z wykształceniem gimnazjalnym i podstawowym jedynie 72 proc. średniego dochodu.

Jest jeszcze jedna kwestia, o której warto wspomnieć. Powyżej mówiliśmy o średniej. Średnią liczy się dzieląc jakąś wartość przez liczbę osób.

Dlatego lepszą kategorią jest mediana, która dzieli grupę osób na równe połówki – zarabiających poniżej oraz powyżej wartości medianowej.

I tu dochodzimy do najważniejszej kwestii - udziału wydatków gospodarstw domowych w tak zwanych koszykach dóbr konsumpcyjnych. Brzmi skomplikowanie, ale sprawa jest prosta:

• osoby zamożniejsze przeznaczają mniejszą część dochodów np. na jedzenie i mieszkanie, czyli dobra pierwszej potrzeby, ponieważ zostaje im poza tym część pieniędzy, które odkładają, lub wydają na dobra luksusowe;
• osoby biedniejsze na jedzenie wydają procentowo więcej.

Udział przeciętnych wydatków na jedną osobę na koszyk żywności i napojów bezalkoholowych w 2016 wyniósł średnio 24,2 proc. w ich dochodach. Oznacza to, że przeciętny Kowalski właśnie taką część swojej wypłaty przeznaczał na jedzenie.

Ale jeśli zaczniemy dzielić włos na czworo, to się okaże, że osoby pracujące na własny rachunek (a więc grupa najbogatsza, jak już widzieliśmy powyżej) wydała na ten cel 21 proc. dochodu, a rencista już niemal 30 proc. Im większa dysproporcja w zarobkach, tym większa różnica w części przeznaczanych na ten cel środków finansowych; bogaci wydają na jedzenie proporcjonalnie mniej, biedniejsi więcej.

Każdy ma swoją inflację

To z kolei oznacza, że każda grupa inaczej odczuwa podwyżki cen artykułów żywnościowych, które w ostatnim czasie zauważalnie wzrosły.

I choć – jak pisaliśmy powyżej – inflacja, czyli ogólny wzrost cen, jest na poziomie 2,1 proc., tak już żywność i napoje bezalkoholowe rok do roku w październiku zdrożały aż o 5,4 proc. Przyczyniły się do tego między innymi bardzo wysokie podwyżki cen masła, czy spore podwyżki cen chleba.

A warto pamiętać, że ludzie niechętnie odchodzą od przyzwyczajeń konsumpcyjnych – kupują, ponieważ się przyzwyczaili, do momentu aż rzeczywiście stwierdzą, że pewien artykuł jest dla nich za drogi i albo z niego zrezygnują, albo się przerzucą na jakiś jego ekwiwalent.

Często jest tak, że zamożni nie zauważają nawet wysokich podwyżek cen żywności: biorą do koszyka to na co mają ochotę, płacą i wychodzą. Osoby mniej zamożne nie mają tego komfortu. A wyższy wzrost cen żywności wyrównuje inflację do poziomu 2,1 proc. taniejąca odzież i obuwie oraz wyposażenie mieszkania, czyli rzeczy, na które rzadziej stać biedniejszych.

Komu rosną zarobki, a kto podwyżek płac nie odczuwa

GUS podaje, że mamy do czynienia z największymi podwyżkami średniej pensji od 8 lat. Ale znowu – nie wszyscy to odczuwają.

Średnia pensja w tym badaniu odnosi się do firm zatrudniających powyżej 9 osób oraz tylko do przedsiębiorstw prywatnych.

Jeżeli więc w 2016 mieliśmy do czynienia z deflacją, to emerytury wzrosły bardzo niewiele.

Kto biednieje?

Możemy pokusić się o podsumowanie. Po pierwsze, wzrost zamożności, chociaż zauważalny, nie dotyczy wszystkich osób. Część osób się bogaci szybciej niż inni. Część nie bogaci się w ogóle, a wręcz – np. na skutek podwyżek cen żywności - realnie biednieje.

Ich świadczenia są niskie, a środki przeznaczane na żywność są nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do osób zamożniejszych. Nawet jeżeli ogólny obraz bogacenia się większości ludzi – na co wskazuje dynamika wzrostu pensji, niewielka inflacja, świadczenia takie jak 500 plus, czy wzrastająca pensja minimalna – jest prawdziwy, to osoby, które nie załapały się do żadnej z grup korzystających na wzroście nie powinny znikać z radarów.