Ribbentrop i Mołotow śmieją się z Polaków [SONDAŻ OKO.PRESS na 17 WRZEŚNIA]

Aż 40 proc. Polek i Polaków zgadza się z opinią, że zarówno Rosja, jak Niemcy to państwa "wrogie Polsce" - taki jest najważniejszy wynik wrześniowego sondażu Ipsos dla OKO.press* na rocznicę sowieckiej inwazji.

17 września 1939 "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej" przekroczył granicę Rzeczpospolitej. Los Polski został rozstrzygnięty wcześniej, 23 sierpnia w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow, w którym sowiecka Rosja i hitlerowskie Niemcy dogadały się, jak podzielić Rzeczpospolitą. Tu i ówdzie udało się powstrzymać rosyjski atak, kilka dni broniło się Grodno, mimo tego, że Rosjanie używali tarcz z ludzi do osłony ataków czołgami. 22 września poddał się Lwów, oblegany wcześniej przez Niemców, którzy wycofali się ustępując pola sojusznikom.

W Niemirówce w Chełmskiem zaskoczonych we śnie podchorążych związano drutem i obrzucono granatami. 28 września 1939 ZSRR i III Rzesza podpisały Traktat o granicach i przyjaźni nieco korygując granice IV rozbioru Polski.

83 lata później pytamy w sondażu Ipsos o postawy wobec dwóch obecnych sąsiadów: Rosji Putina, który prowadzi okrutną wojnę w Ukrainie i Niemiec, które w Unii Europejskiej są naszym głównym partnerem gospodarczym i poniekąd politycznym. Na ile popularna dzisiaj jest teoria dwóch wrogów?

Cień paktu Ribbentrop Mołotow

Taka opinia - wydawałoby się nie pasująca do dzisiejszej rzeczywistości - wpisuje się jednak w trwającą już kampanię PiS na wybory 2023, która w istotnej części opiera się na przekazie antyniemieckim. Niby nic nowego, znamy to co najmniej od wyborów prezydenckich 2005 roku, które Donald Tusk przegrał z Lechem Kaczyński m.in. za sprawą "ujawnionej" przez Jacka Kurskiego nieprawdziwej informacji, że dziadek Tuska służył na ochotnika w Wehrmachcie. Nic nowego, ale jeszcze mocniej.

W Poznaniu oskarżał, że "polityka tych, co rządzili przez 8 lat, [służyła] podporządkowaniu Polski i to podporządkowaniu na obydwu kierunkach, na obydwu azymutach”. W Kórniku podał, co będzie stawką wyborów 2023: "czy w Polsce ma być demokracja i praworządność, czy jakaś władza o charakterze chaotycznej dyktatury, choć oczywiście Europa, a w szczególności Niemcy, przyklasną, że dobrze, poklepią po plecach” (więcej o propagandzie antyniemieckiej - dalej).

Nasz wrześniowy sondaż pokazuje, że cień paktu Ribbentrop-Mołotow wisi nad Polską w nowym ujęciu, w którym niemieckie państwo czyha w ramach Unii Europejskiej na naszą niepodległość i chce wykorzystać Polskę do swoich interesów przy pomocy "opozycji totalnej", na czele z Tuskiem. Wynik sondażu dowodzi potęgi propagandy.

Teorię dwóch wrogów popiera aż 40 proc. Polek i Polaków. Dokładniej 43 proc. Polaków i 38 proc. Polek.

Jak widać, tylko 1 proc. osób badanych deklaruje, że Rosja jest krajem przyjacielskim, a Niemcy wrogim, a kolejne 4 proc., że oba kraje są przyjacielskie. Zwłaszcza pierwszą z tych odpowiedzi można uznać za błąd pomiaru.

Dominują pozostałe dwie odpowiedzi. Według 40 proc. badanych Polska ma dwóch wrogów (Rosję i Niemcy), według 49 proc. - rosyjskiego wroga i niemieckiego przyjaciela.

Patrząc inaczej: 89 proc. Polek i Polaków uważa za wroga Rosję (w parze z Niemcami 40 proc. plus samodzielnie 49 proc.), a 41 proc. uważa za wroga Niemcy (w parze z Rosją 40 proc. plus samodzielnie 1 proc.).

Teoria dwóch wrogów w elektoratach

Zasadnicze zróżnicowanie wyników widoczne jest w elektoratach:

Jak widać, teorię dwóch wrogów wyznaje trzy czwarte elektoratu PiS, wyrażając w ten sposób poparcie dominującej narracji Jarosława Kaczyńskiego, która spływa falą na polityczki i polityków oraz propisowskie media. Podobnie myśli dwie trzecie elektoratu Konfederacji oraz aż połowa elektoratu PSL-Koalicji Polskiej, który kolejny raz pokazuje, jak blisko mu do prawicy (ale uwaga - liczebność próby jest mała, bo poparcie wyborcze PSL w naszym sondażu wyniosło tylko 5 proc.).

Na drugim biegunie jest elektorat KO, który teorię dwóch wrogów wyznaje tylko w 7 proc., blisko jest Lewica (11 proc.) i wyborcy Hołowni (15 proc.).

Wyrazisty obraz elektoratów pokażemy na kolejnym wykresie licząc łącznie osoby, które wskazały jako wrogów Rosję i Niemcy (czy to parze z drugim krajem, czy osobno):

Jarosław Kaczyński powtarza w różnych wersjach, że stawką wyborów 2023 będzie to, czy Polska będzie polska czy niemiecka.

W powyborczej koalicji PO-Lewica-Polska 2050, która według omawianego tu sondażu miałaby razem 46 proc. poparcia i 224 mandaty, dominuje przekonanie, że Niemcy są krajem Polsce przyjaznym. W elektoratach PiS i Konfederacji (razem 40 proc. i tyle samo - 224 mandaty) przeważa teoria dwóch wrogów. Pomiędzy nimi lokuje się elektorat PSL (5 proc. i 11 mandatów).

Klarownie przedstawia się też rozkład postaw w dwóch grupach osób, które deklarują, że w II turze wyborów prezydenckich 2020 głosowały na Rafała Trzaskowskiego (43 proc.) i na Andrzeja Dudę (44 proc.). Odzwierciedla to podział Polski w tamtym głosowaniu niemal równo na pół (10 mln 441 tys. głosów na Dudę i 10 mln 18 tys. na Trzaskowskiego).

Okazuje się, że te "dwie Polski" zgadzają się w kwestii wrogości Rosji, ale zupełnie inaczej patrzą na Niemcy:

Na wsi 51 proc., w metropoliach 19 proc.

Różnice w grupach wieku, płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania czy zamożności są wyraziste, ale trudno powiedzieć, w jakim stopniu jest to wynik rozpowszechnienia w tych grupach postaw politycznych, a w jakim to charakterystyki socjoekonomiczne wpływają na poglądy polityczne także w kwestii "dwóch wrogów".

Tak czy inaczej, teoria dwóch wrogów najsilniej popierana jest wśród osób:

• najstarszych 60 plus (54 proc.);
• z wykształceniem podstawowym (48 proc.) i zawodowym (53 proc.);
• mieszkańców wsi (51 proc.);
• emerytów (57 proc.), rolników (49 proc.) i robotników (41 proc.);
• chodzących do Kościoła kilka razy w tygodniu (74 proc.) lub raz w tygodniu (53 proc.)
• najuboższych, z dochodem do 1500 zł na osobę w rodzinie (57 proc.).

Najmniejszą popularnością teoria dwóch wrogów cieszy się wśród osób:

• 18-29 letnich (28 proc.) i czterdziestolatków (29 proc.);
• z wykształceniem wyższym (26 proc.);
• mieszkańców metropolii ponad 500 tys. mieszkańców (19 proc.);
• zatrudnionych w administracji (32 proc.), kierowników i specjalistów (20 proc.) oraz właścicielek i właścicieli firm (31 proc.).
• chodzących do kościoła tylko kilka razy w roku (35 proc.) lub w ogóle (24 proc.).

Stosunek do Niemiec wyraża w wyostrzonej postaci podział polskiego społeczeństwa na segment "ludowy" silniej popierający PiS (starsi, mniej wykształceni, z mniejszych miejscowości, mniej zamożni i silniej religijni) oraz ulegającą kulturze zachodnio-europejskiej "klasę średnią" (młodsi, lepiej wykształceni, z większych miast, zamożniejsi i mniej religijni).

Kaczyński 83 lata po wojnie: "Polska pod butem niemieckim"

Agnieszka Jędrzejczyk zestawiła 28 lipca 2022 w OKO.press wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego dotykające kwestii niemieckiej. Jej zdaniem u podstaw antyniemieckiej narracji leży przekonanie, że rozwój dzięki współpracy między krajami nie jest możliwy, a silniejsi zawsze zdominują słabszych.

Dlatego Polska musi walczyć z Niemcami, które chcą nas zdominować. Kto uważa inaczej, kto nie rzuci wyzwania Niemcom – nie jest dobrym Polakiem, a w zasadzie jest zdrajcą. Ten sposób myślenia umożliwia Kaczyńskiemu atak na opozycję:

• „To, co wyprawia się w Polsce, tak zwana opozycja totalna, to jest zjawisko zupełnie w świecie niespotykane. To jest rzecz niebywała. Oni bardzo często reprezentują tu niemieckie interesy i pokazują na Zachód, na Niemcy, jako na wzór” (Gniezno).
• „De Gaulle mówił o partii komunistycznej, że to jest partia zewnętrzna. Tak, to była partia zewnętrzna — w istocie rosyjska. I podobnie jest w Polsce. Przynajmniej Platforma Obywatelska to jest partia zewnętrzna wobec polskich interesów” (Kórnik).
• „Tusk jest nadzieją polskiej niewoli i polskiego podporządkowania pod but niemiecki” (Gniezno).
• „To zostało wniesione z zewnątrz, a polityka tych, co rządzili przez 8 lat, [służyła] podporządkowaniu Polski i to podporządkowaniu na obydwu kierunkach, na obydwu azymutach – no azymutów jest oczywiście więcej, są cztery, ale ten, który jest na wschód, chociaż to się liczy odwrotnie przy azymutach, i ten, który jest na zachód, były tutaj właśnie najistotniejsze” (Poznań).
• „Stawką tych wyborów, które mają być za kilkanaście miesięcy, będzie pytanie, czy w Polsce ma być demokracja i praworządność, czy jakaś władza o charakterze chaotycznej dyktatury, która się z żadnym prawem, żadnymi regułami, żadnymi tak zwanymi wartościami europejskimi nie liczy, choć oczywiście Europa, a w szczególności Niemcy, przyklasną, że dobrze, poklepią po plecach” (Kórnik).

Sposobem prowadzenia "wojny" z Niemcami AD 2022 stały się żądania wypłacenia reparacji wojennych, których wartość 6,2 bln euro została "kosmicznie zawyżona".

PiS robi odwrotnie niż powinien

To nie jest nowa narracja. W dzisiejszej (17 września 2022) analizie Tomasz Bielecki przypomina zaskakującą nawet w ustach prezesa wypowiedź Kaczyńskiego na posiedzeniu klubu PiS w grudniu 2021:

Celem niemieckiego rządu – wywodził wtedy Kaczyński – jest przekształcenie Unii w federację zarządzaną przez Berlin, co oznacza „podporządkowanie nas sobie i odebranie Polakom prawa do samostanowienia”.

„W UE obowiązuje zasada »kto silniejszy, ten lepszy«. A ponieważ najsilniejsi są Niemcy, to stara neoimperialna niemiecka koncepcja [Mitteleuropy] wciąż funkcjonuje […]. [Ta koncepcja] znakomicie opisywała planowaną relację polsko-niemiecką. Zakładano, że Polska będzie niepodległa, ale podporządkowana Niemcom i pilnowana, by nie doścignęła Niemiec. To jest w tej chwili realizowane” – przekonywał na początku września 2022 Jarosław Kaczyński na forum ekonomicznym w Karpaczu.

Bielecki podkreśla, że takie podejście jest nie tylko w znacznym stopniu fałszywym obrazem Niemiec i Unii Europejskiej, ale jest sprzeczne z polskim interesem.

"Używając twardej retoryki prezesa PiS, można by powiedzieć, że unijny ustrój krępuje siłę Niemiec, ale stąd oczywisty – choć najwyraźniej odrzucany przez PiS – wniosek, że w interesie Polski jest nie atak, lecz dmuchanie i chuchanie na instytucje UE".

Kaczyński od lat nie przebiera w słowach na tematy niemieckie, łącząc to z atakami na Donalda Tuska. W 2017 roku mówił, że "Muzeum Drugiej Wojny Światowej w Gdańsku, taki swoisty dar Donalda Tuska dla Angeli Merkel, to jest nic innego, jak wpisanie się w niemiecką politykę historyczną".

Tusk jako Opposition Führer. Powinien przyjąć obywatelstwo niemieckie

OKO.press systematycznie śledzi antyniemiecką retorykę i polityczny hejt obecny w wypowiedziach polityczek i polityków PiS.

Powtórzę, imperializm i przestrzeń życiowa, to ogromne zagrożenie dla pokoju” - napisała w styczniu 2022 europosłanka PiS Beata Mazurek.

Nic więc zaskakującego, że proeuropejski polityk pozostający w bliskich relacjach z byłą kanclerz Angelą Merkel – Donald Tusk – od początków rządów PiS nazywany jest po prostu niemieckim agentem.

Tuż przed wyborem Donalda Tuska na II kadencję przewodniczącego Rady Europejskiej w marcu 2017 roku, ekspert obozu władzy, prof. Zdzisław Krasnodębski przesądził sprawę: „Sądzę, że dla jasności sytuacji Donald Tusk powinien przyjąć obywatelstwo niemieckie”.

Fala antyniemieckiego i antytuskowego hejtu podniosła się wtedy wysoko, bo PiS gorzko odczuł porażkę 9 marca 2017 roku na posiedzeniu Rady Europejskiej w Brukseli, a Beata Szydło wróciła ośmieszona z operetkowym kontr-kandydatem Jackiem Saryuszem-Wolskim.

Przypinanie Tuskowi łatki „niemieckiej marionetki” stało się znacznie częstsze, kiedy w lipcu 2021 roku polityk wrócił do Polski na dobre i został przewodniczącym PO. W ciągu tygodnia – pisaliśmy wówczas – na stronie TVP.info opublikowano ponad setkę (!) artykułów na jego temat. Nazwisko lidera Platformy pojawiło się w głównym wydaniu „Wiadomości” TVP 40 razy.

We wszystkich wydaniach „Wiadomości” w tygodniu, który nastąpił po powrocie Tuska do Polski, można było usłyszeć fragmenty jego przemówienia z okazji zjazdu niemieckiej partii CDU, należącej do grupy Europejskiej Partii Ludowej, której Tusk był przewodniczącym.

Nagranie pochodzi ze stycznia 2021 roku i od tamtej pory regularnie w programie TVP zobaczyć można wycinki z Tuskiem mówiącym „für Deutschland”. „Wiadomości” pokazywały też wielokrotnie nagłówek „Deutsche Welle” mówiący, że Tusk jest przywódcą polskiej opozycji. Po niemiecku – złowrogi nazistowski „Opposition Führer”.

Tusk, czyli niemieckie popychle

W czerwcu 2019 roku Anna Mierzyńska zestawiła określenia Donalda Tuska, użyte w ostatnich latach wobec tego polityka przez przedstawicieli obecnej władzy, związanych z nią publicystów i komentatorów, m.in. Niemieckie popychle. Polityk, który kocha Polskę tylko od tyłu, żeby ją wydoić. Zawarł nielegalną umowę z Putinem i zdradził Polskę. Naczelny kłamca Rzeczypospolitej. Banalna postać zła. Diabeł. Szmata. Folksdojcz. Tchórz. Kanalia...

Znalazła prawie sto nienawistnych i dehumanizujących sformułowań. Znaczna część z nich była powtarzana wielokrotnie.

Kampania nienawiści wobec Tuska nasiliła się na wielką skalę po katastrofie smoleńskiej w 2010 roku, ale od 2015 roku, kiedy PiS przejął władzę, została mocniej osadzona w oficjalnych kanałach komunikacji. Tworzy jeden z fundamentów narracji obecnego obozu władzy w Polsce, jest stale obecna i systematycznie wykorzystywana.

Tusk stał się w niej personifikacją szatana, głównym wrogiem Polski i Polaków oraz „zleceniodawcą morderstwa prezydenta Lecha Kaczyńskiego”. A przede wszystkim wrogim Polsce przedstawicielem niemieckich interesów.

Roszkowski: Niemcy mają długą tradycję

Antyniemiecki przekaz znalazł się także do w podręczniku do HiT Wojciecha Roszkowskiego. Autor podkreśla, że idea ojców założycieli „chrześcijańskiej Europy” była OK, ale potem Unia się popsuła, a od Traktatu Lizbońskiego (2007) zaczyna się budowa ponadpaństwowego molocha. „Trzeba zapytać, po co taka federacja? Czyżby miała służyć tylko Niemcom?”.

I dorzuca, że „Niemcy mają najsilniejszą gospodarkę oraz długą tradycję podporządkowywania sobie innych państw, albo ich anektowania”.

W rozmowie z OKO.press prof. Andrzej Friszke komentował, że "To nie jest teza historyka, bardziej ideologa czy polityka (...)

Niemcy zawsze reprezentują wszystko, co złe, co tam by się nie działo, to Roszkowski znajdzie powód, żeby tym Niemcom przyłożyć".

*Sondaż Ipsos dla OKO.press, 6-8 września 2022, badanie telefoniczne (CATI), na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków, liczebność próby 1009 osób