Triumf Zbigniewa Ziobry: sąd umorzył sprawę drukarza-homofoba

30 grudnia 2019 Sąd Apelacyjny w Łodzi na niejawnym posiedzeniu podjął decyzję o wznowieniu głośnej sprawy drukarza, który w 2015 roku, zasłaniając się wolnością sumienia, odmówił wydruku baneru fundacji LGBT Business Forum.

Wcześniej sądy czterech instancji orzekły o winie pracownika drukarni, stwierdzając, że kierowała nim niechęć do osób LGBT, a więc odmowa wykonania usługi była przejawem dyskryminacji mniejszości seksualnych.

Historia drukarza w pigułce pokazuje, na czym polega kryzys praworządności i upolitycznienie sądownictwa w Polsce.

Sądy skazują, Trybunał rozgrzesza

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy zgłosiła Prokuratura Okręgowa w Łodzi, a furtkę do podważenia orzeczeń o winie pracownika drukarni – na wniosek Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry – otworzył Trybunał Konstytucyjny.

27 czerwca 2019 r. TK uznał, że art. 138 kodeksu wykroczeń, który był podstawą skazania drukarza, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji, dotyczącym zasady proporcjonalności prawa. I uchylił przepis.

Art. 138 mówił o zakazie bezzasadnego wykonania usługi i w polskim prawie dla osób homoseksualnych, transpłciowych, starszych, z niepełnosprawnościami, ale także rodziców był

Uchylenie przepisu przez TK było równoznaczne ze zdjęciem parasola ochronnego znad grup najbardziej wrażliwych. Poza drukarzem, na podstawie art. 138, sądy uznały winę:

• właściciela sklepu obuwniczego w Tarnobrzegu, który odmówił obsłużenia klientki poruszającej się na wózku (wyrok Sądu Rejonowego w Tarnobrzegu z 8 marca 2013, sygn. akt II W 13/13);
• właściciela sklepu z używaną odzieżą, który zakazał wejścia osobom z wózkami dziecięcymi (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie z 5 grudnia 2016, sygn. akt V W 4937/16);
• właściciela klubu, który odmówił wstępu na koncert osobie poruszającej się na wózku (nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego Warszawa Śródmieście w Warszawie z 26 lutego 2018, sygn. akt XI W 5001/17);
• trenera, który odmówił szkolenia samoobrony organizacji działającej m.in. na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (nieprawomocny wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda z 20 marca 2018, sygn. akt VI W 1441/17). O tym wyroku pisaliśmy tutaj.

Przewodniczący składowi sędziowskiemu TK sędzia Mariusz Muszyński uznał, że penalizacja odmowy świadczenia usługi jest nadmiernie represyjna i narusza prawa i wolności usługodawcy.

Zdanie odrębne do wyroku zgłosił sędzia Leon Kieres, który wskazywał, że

Kieres docenił też antydyskryminacyjny walor art. 138, stwierdzając, że był on wyrazem troski państwa o podmioty, które nie są w stanie same walczyć o szkody na drodze cywilnej, a także poważnego traktowania art. 32 Konstytucji, rozumianego jako troska o prawa osoby dyskryminowanej, ale także trosko o dobro wspólne.

„Tak należy rozumieć współczesny cel artykułu 138 kw” – mówił Kieres.

Za to minister Ziobro wyrok nazwał „świętem wolności”. „Tej wolności sumienia, wyznania, decydującej o tożsamości każdego z polskich obywateli, ale też wolności gospodarczej (…) Intencją mojego wniosku do Trybunału Konstytucyjnego była obrona wolności wszystkich środowisk” – tłumaczył minister sprawiedliwości.

KPH: wadliwy wyrok Trybunału Konstytucyjnego

"Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepis, który był podstawą skazania drukarza, utracił moc, a więc sąd miał pełne prawo do umorzenia postępowania.

KPH chciało, żeby wątpliwości dotyczące wadliwego w opinii organizacji wyroku, zbadał Trybunał Sprawiedliwości UE. Dlatego zwrócił się do sądu apelacyjnego z wnioskiem o skierowanie pytań prejudycjalnych do TSUE. Miałby on rozważyć:

• Czy Sąd w Łodzi może nie uwzględnić wniosku Prokuratury o wznowienie postępowania i pominąć skutki prawne wyroku Trybunału Konstytucyjnego z powołaniem się na unijną zasadę praworządności i niedyskryminacji z tego powodu, że w składzie Trybunału zasiadała osoba nieuprawniona do orzekania, czyli dubler – Mariusz Muszyński?
• Czy sąd może odmówić uznania skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na zasadę niedyskryminacji, mając na uwadze to, że wyrok Trybunału pozbawił polski system prawny skutecznej, efektywnej i szybkiej ochrony przed dyskryminacją w dostępie do dóbr i usług?

Sąd Okręgowy uznał jednak, że jest związany wyrokiem TK i nie może podważyć statusu sędziów. KPH nie poddaje się i zapowiada apelację do Sądu Najwyższego.

Po co nam niezawiśli sędziowie?

W toku postępowania KPH pod znakiem zapytania postawiło też bezstronność sędziego rozpoznającego sprawę i złożyło wniosek o wyłączenie go ze składu orzekającego. Sędzia Paweł Urbaniak do sprawy drukarza został delegowany z sądu niższej instancji, otrzymał pozytywną rekomendację neo-KRS na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego, a w momencie orzekania oczekuje na podpis prezydenta Andrzeja Dudy pod nominacją.

"W tym postępowaniu sędzia musiał ocenić m.in. skuteczność powołania sędziego TK, umocowanie TK jako organu konstytucyjnego. W myśl uchwalonej przez Sejm tzw. ustawy kagańcowej, wszystko to, w razie jej wejścia w życie, ma stanowić przewinienie dyscyplinarne karane nawet wydaleniem z zawodu.

Niedawne przypadki sędziów odwoływanych z delegacji wkrótce po wydaniu przez nich decyzji niezgodnych ze stanowiskiem rządu, sędziów wobec których wszczynane są postępowania dyscyplinarne po zadaniu pytania do TSUE, pokazują jasno, że gwarancją niezawisłości sądu w tej sprawie powinien być brak bezpośredniego uzależnienia sytuacji zawodowej sędziego od decyzji władz.

Osobista krucjata Ziobry

Wyrok z pewnością ucieszy Zbigniewa Ziobrę. Już w lipcu 2016 roku polecił prokuraturze włączenie się do postępowania po stronie oskarżonego, a po wyrokach sądów I i II instancji wniósł kasację do Sądu Najwyższego.

„Nie chodzi tu o żadne uprzedzenia wobec tych czy innych środowisk, tylko o zasady. Dziś każdy ma wybór, zwłaszcza w przypadku tak rozpowszechnionych usług, jak drukarskie. Jeśli spotka się z odmową zlecenia, może iść do konkurencji” — powiedział PAP 18 września 2017 roku.

W styczniu 2018, jeszcze przed rozstrzygnięciem sprawy przed Sądem Najwyższym, Zbigniew Ziobro do przechylenia szali na swoją korzyść postanowił wykorzystać Trybunał Konstytucyjny.

Na antenie TVP przekonywał, że powinniśmy zmierzać w stronę przepisów, które ustanowią klauzulę sumienia w usługach:

Podobnie jak nikt nie powinien zmuszać aktywistów homoseksualnych, by w swoich księgarniach sprzedawali książki, które dowodzą, że homoseksualizm to choroba” - wywodził Zbigniew Ziobro.

Sąd Najwyższy był szybszy. W czerwcu 2018 roku – w składzie Krzysztof Cesarz, Andrzej Ryński i Rafał Malarski – oddalił skargę kasacyjną Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro i tym samym uznał wyroki sądów pierwszej i drugiej instancji.

W tej konkretnej sprawie SN uznał, że od "wolności sumienia" czy "wolności gospodarczej" ważniejsza jest zasada niedyskryminacji. Obszernie pisaliśmy o tym tutaj: