Kodeks karny jedzie do TK. Duda przerzuca odpowiedzialność na Trybunał Julii Przyłębskiej

W piątek 28 czerwca 2019 po południu prezydent Andrzej Duda postanowił odesłać nowelizację kodeksu karnego do kontroli w Trybunale Konstytucyjnym. Nowela od miesięcy zapowiadana przez Ministerstwo Sprawiedliwości trafiła na jego biurko po tym, jak została w ekspresowym tempie przepchnięta przez obie izby polskiego parlamentu.

"Tryb postępowania z przedmiotową ustawą wzbudza poważne zastrzeżenia, co do dochowania konstytucyjnych standardów procesu legislacyjnego. Bezpieczeństwo prawne obywatela – szczególnie w tak ważnej materii, jaką jest prawo karne – wymaga, by każdy akt normatywny, w szczególności rangi kodeksowej, został przyjęty zgodnie z procedurą przewidzianą w Konstytucji" - czytamy w komunikacie Kancelarii Prezydenta.

Poważne wątpliwości konstytucyjne zgłaszały w tej sprawie już niemal wszystkie znane osobistości świata prawniczego. O prezydenckie weto apelowali profesorowie większości polskich uczelni oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. Bo, jak podkreślają eksperci, przy uchwalaniu noweli doszło do złamania art. 38 Regulaminu Sejmu, a tym samym do naruszenia art. 112 Konstytucji.

"Cieszymy się, że ustawa została zablokowana i nie wejdzie w życie - przynajmniej nie tak szybko, jak miała wejść, zgodnie dotychczasowym bezprawnym trybem, w ramach którego została przepchnięta w Sejmie" - komentuje dla OKO.press dr Mikołaj Małecki, karnista z UJ i członek Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego.

- podkreśla Małecki.

Zrzucenie odpowiedzialności

Na to, że ustawa trafi do TK zanosiło się już od kilku dni. Osoby związane z władzą PiS zaczęły nieśmiało krytykować tryb sejmowych prac nad kodeksem. O złamaniu Regulaminu Sejmu i konieczności kontroli konstytucyjności w Trybunale mówili m.in. przewodniczący KRS sędzia Leszek Mazur, minister w KPRM Andrzej Dera oraz rzecznik rządu Piotr Müller.

Zdaniem dr. Mikołaja Małeckiego jest to jednak przedłużanie dyskusji nad ustawą, która jest w całości niekonstytucyjna.

"Ta ustawa powinna zostać od razu zawetowana. Obawiam się, że skierowanie jej do Trybunału Konstytucyjnego jest próbą odsunięcia problemu w czasie albo zrzucenia odpowiedzialności na TK. Pan prezydent powinien być samodzielnym strażnikiem konstytucji" - tłumaczy Małecki.

Jak orzeknie TK? Karnista uważa, że Trybunał działający zgodnie z prawem na pewno stwierdziłby niekonstytucyjność noweli Ziobry.

"Jeżeli więc Trybunał będzie działał ze wszystkimi standardami państwa prawa, to ta ustawa nigdy nie wejdzie w życie. W normalnych warunkach TK może bowiem podjąć tylko jedną decyzję - stwierdzić, że ta ustawa jest w całości sprzeczna z Konstytucją. Środowisko naukowe wskazywało na to od początku" - wskazuje Małecki.

Wątpliwości do TK

Karnista ubolewa, że Andrzej Duda nie zdecydował się samodzielnie zablokować tej ustawy, zgłaszając do niej weto. Orzeczenia TK nie można być bowiem pewnym. Zwłaszcza, jeżeli o tej sprawie będą decydowali tzw. "dublerzy", czyli sędziowie wybrani do Trybunału przez PiS na miejsca już obsadzone.

"Istnieją poważne wątpliwości prawne co do tego, czy niektóre osoby zasiadające w TK posiadają w ogóle przymiot sędziego tego Trybunału. Więc ich ewentualna obecność w składzie orzekającym w tej sprawie spotęguje jedynie chaos prawny. Bo nigdy nie będziemy mieli pewności, czy mieliśmy w ogóle do czynienia z rozstrzygnięciem TK" - tłumaczy prawnik.

Kryzys wokół TK był i do dziś pozostaje kluczowym elementem demontażu państwa prawa w efekcie "reform" PiS. Do usunięcia z Trybunału sędziów-dublerów i opublikowania zaległych wyroków regularnie wzywa Polskę m.in. Komisja Europejska.

Trybunał, którego przewodniczącą jest przychylna władzy PiS sędzia Julia Przyłębska już kilkakrotnie orzekał po myśli rządu. W marcu "zalegalizował" upolitycznioną Krajową Radę Sądownictwa, a niedawno przychylił się do interpretacji prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobry, de facto tworząc w Polsce "klauzulę sumienia" w usługach.

Co z prezesem Orlenu?

Andrzej Duda ma do kodeksu Ziobry także zastrzeżenia merytoryczne. A dokładnej jedno, choć prawnicze analizy wskazywały na dziesiątki błędów i niedociągnięć. Prezydentowi nie spodobała się nowa definicja "osoby pełniącej funkcję publiczną" i chce, by także to skontrolował TK.

"Uzasadnione wątpliwości wzbudza także uchwalone brzmienie art. 115 § 19 k.k. definiujące pojęcie »osoby pełniącej funkcję publiczną«. Z perspektywy zasady równości, należy poddać przepis ten kontroli w zakresie, w jakim różnicuje sytuację prawną osób zajmujących stanowiska określone w zdaniu wstępnym art. 115 § 4 pkt 4 w zależności od tego, czy pełnią swoje funkcje w spółce handlowej, w której udział Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub państwowej osoby prawnej przekracza łącznie albo w odniesieniu do każdego z tych podmiotów 50 proc. kapitału zakładowego lub 50 proc. liczby akcji" - napisano w komunikacie.

To ten sam przepis, na który uwagę zwrócili prawnicy z Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego w 110-stronicowej analizie kodeksu po poprawkach Senatu. Nowy przepis zwalniałby z odpowiedzialności karnej za łapówkarstwo w sektorze publicznym prezesów wielu firm, w których udział Skarbu Państwa jest mniejszy niż 50 proc., np. Orlenu. Ich argumenty przytaczali podczas sejmowej debaty 13 czerwca posłowie opozycji.

W sobotę 15 czerwca Ministerstwo Sprawiedliwości oskarżyło krakowskich karnistów o kłamstwo i zapowiedziało pozew cywilny. Dwa dni później wycofało się jednak z tego pomysłu.

"Z komunikatu wynika, że prezydent ma wątpliwości dotyczące przepisu, na który od początku zwracaliśmy uwagę w opiniach KIPK, a którego dotyczył też później komunikat MS o zapowiedzi pozwu. Widać po raz kolejny, że argumenty merytoryczne zwyciężyły nad emocjonalnymi posunięciami zwolenników nowelizacji" - cieszy się Mikołaj Małecki.