Czy da się przeliczyć ponownie wszystkie głosy w wyborach prezydenckich?

Część obywateli, a także niektórzy politycy Koalicji Obywatelskiej, jak Roman Giertych, apelują o ponowne przeliczenie głosów oddanych w wyborach prezydenckich we wszystkich 32 143 komisjach wyborczych. Wyjaśniamy, czy jest to prawnie możliwe, oraz o co wystąpił Prokurator Generalny i jakie pole manewru ma Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w Sądzie Najwyższym, która rozstrzyga o ważności wyborów.

Kto i dlaczego stwierdza o ważności wyborów prezydenckich?

Według Konstytucji wybory prezydenckie zatwierdza Sąd Najwyższy. Konstytucja nie mówi jednak, która izba Sądu Najwyższego zatwierdza wybory.

Precyzuje to ustawa. Zmieniona przez PiS ustawa o Sądzie Najwyższym przyznała tę kompetencję Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, dodanej do SN w 2018 roku i obsadzonej wyłącznie wadliwie powołanymi neo-sędziami.

Precyzuje to ustawa. Zmieniona przez PiS ustawa o Sądzie Najwyższym przyznała tę kompetencję Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, dodanej do SN w 2018 roku i obsadzonej wyłącznie wadliwie powołanymi neo-sędziami.

Trybunał Sprawiedliwości UE w grudniu 2023 roku uznał, że ta izba nie spełnia wymogów niezależnego sądu w rozumieniu prawa Unii Europejskiej i dlatego nie przyjmuje od niej pytań prejudycjalnych. Ministerstwo Sprawiedliwości w kwietniu 2025 roku przedstawiło projekt ustawy likwidujący Izbę Kontroli Nadzwyczajnej oraz Izbę Odpowiedzialności Zawodowej (w 2022 roku zastąpiła zlikwidowaną Izbę Dyscyplinarną).

Przed wyborami prezydenckimi koalicja 15 października uchwaliła tak zwaną ustawę incydentalną. Przewidywała ona, że wybory prezydenckie będzie zatwierdzać 15 najstarszych stażem sędziów Sądu Najwyższego, czyli prawidłowo powołanych (w procedurze, w której brała udział Krajowa Rada Sądownictwa, do której 15 sędziów wybrali sędziowie, a nie Sejm, co zmienił PiS w 2017 roku).

Protesty wyborcze i odwołanie od decyzji Państwowej Komisji Wyborczej miały rozpatrywać trójkowe składy losowane z tej piętnastki sędziów. Prezydent Andrzej Duda zawetował ustawę incydentalną.