„Pilna rewizja strategii migracyjnej”. Wielki apel organizacji do premiera Tuska

18 października 2024 roku 38 organizacji (m.in. Amnesty International Polska, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, KiK, Fundacja Batorego) zaapelowało do Donalda Tuska o:

• rewizję przyjętej przez rząd strategii migracyjnej;
• poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób migrujących: „Wyrażamy nasz głęboki sprzeciw wobec zapowiedzianym w strategii ograniczeniom prawa do azylu. Rozwiązanie to narusza przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przyjęte przez Polskę zobowiązania międzynarodowe, w tym Konwencję Genewską, Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej czy Konwencję o prawach dziecka. Prawo do azylu jest fundamentalnym prawem człowieka, a jego ograniczenie prowadzi do poważnych naruszeń praw osób ubiegających się o ochronę. Jako organizacje społeczne działające na rzecz ochrony praw człowieka i obywatela apelujemy o ich pełne poszanowanie”;
• złagodzenie języka, który towarzyszy debacie migracyjnej: „W obliczu rosnącej retoryki anty-migracyjnej, która może zagrażać bezpieczeństwu osób już przebywających w Polsce, oczekujemy od przedstawicieli władz większej odpowiedzialności w formułowaniu wypowiedzi na temat uchodźców, migrantów i osób udzielających im pomocy”;
• zmianę sposobu mówienia o organizacjach niosących pomoc na granicy polsko-białoruskiej: „Nasz głęboki niepokój budzi również towarzysząca dyskusji wokół strategii atmosfera nagonki i lekceważenia wobec organizacji niosących pomoc uchodźcom i migrantom i przedstawianie ich jako naiwnych, nieświadomych zagrożeń związanych z sytuacją polityczną zwolenników otwartych granic, działających na rzecz autorytarnych reżimów Łukaszenki i Putina”.

Strategię migracyjną rząd przyjął na posiedzeniu 15 października, opublikował 17 października. Ale wcześniej, na konwencji KO 12 października, Donald Tusk zapowiedział, że w dokumencie znajdzie się punkt o czasowym, terytorialnym zawieszeniu prawa do azylu. To ten punkt wywołał najwięcej dyskusji. Pisaliśmy o tym w wielu tekstach m.in.:

Poniżej publikujemy cały apel podpisany przez 38 organizacji (śródtytułu od redakcji):

Apelujemy o zmiany w strategii migracyjnej

Szanowny Panie Premierze,

W związku z przyjęciem 15 października br. przez Radę Ministrów dokumentu „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030” zwracamy się do Pana z apelem o zwołanie okrągłego stołu z udziałem organizacji społecznych działających na rzecz ochrony praw człowieka.

Gdzie konsultacje?

Pragniemy wskazać, że dokument dyskutowany podczas posiedzenia Rady Ministrów nie był na żadnym etapie konsultowany przez organizacje społeczne, które zajmują się od lat pomocą i wsparciem migrantów/ek, uchodźców/czyń i cudzoziemców/ek. Organizacje te od lat nie tylko postulowały przygotowanie strategii migracyjno-integracyjnej dla Polski, ale proponowały i przedstawiały konkretne sprawdzone rozwiązania, wynikające z ich wieloletnich doświadczeń, wiedzy i ekspertyzy. Uważamy, że przyjęcie dokumentu przez rząd powinno być poprzedzone konsultacjami społecznymi z udziałem zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego i przedstawicieli samorządów, które zaangażowane są na co dzień w niesienie pomocy i integrację osób z doświadczeniem migracji i uchodźstwa. Pominięcie konsultacji przy tak ważnym dokumencie mającym daleko idące konsekwencje zarówno dla osób poszukujących ochrony międzynarodowej, jak i całego społeczeństwa uważamy za poważne naruszenie zasad stanowienia prawa i złamanie umowy społecznej.

Złamanie praw człowieka

Po zapoznaniu się z dokumentem opublikowanym na stronie kancelarii Rady Ministrów wyrażamy nasz głęboki sprzeciw wobec zapowiedzianym w strategii ograniczeniom prawa do azylu. Rozwiązanie to narusza przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przyjęte przez Polskę zobowiązania międzynarodowe, w tym Konwencję Genewską, Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej czy Konwencję o prawach dziecka. Prawo do azylu jest fundamentalnym prawem człowieka, a jego ograniczenie prowadzi do poważnych naruszeń praw osób ubiegających się o ochronę. Jako organizacje społeczne działające na rzecz ochrony praw człowieka i obywatela apelujemy o ich pełne poszanowanie.

Wiele państw Unii Europejskiej, w tym państwa nadbałtyckie mierzą się z wyzwaniami migracyjnymi i ich wykorzystywaniem przez rządy autorytarne do próby destabilizacji sytuacji w Europie. Jednak przywołana przez Pana ustawa przyjęta przez rząd Finlandii nie może być traktowana jako przykład skutecznych rozwiązań w tym obszarze, bo w praktyce nie weszła jeszcze w życie. Nie możemy więc uznać, że przyjęte w niej radykalne regulacje okazały się efektywne. Dodatkowo, nawet ten akt prawny przewiduje wyłączenia i gwarancje dla grup najbardziej wrażliwych. Na taki standard nie mogą liczyć osoby szukające dziś schronienia w Polsce.

Integracja – nieefektywna

Zgłaszamy też zastrzeżenia do przedstawionych w strategii nieefektywnych, naszym zdaniem, rozwiązań w obszarze integracji i spójności społecznej. Przedstawiona w dokumencie koncepcja integracji jako dostosowanie się osób przybyłych do Polski nie tylko w odniesieniu do norm i zasad, ale i obyczajowości, przypomina bardziej projekt asymilacji niż integracji społecznej. Tym silniej, że idą za nim przywoływane obrazy protestów z imigranckich przedmieść europejskich miast. Przypomnijmy, że te protesty nie wynikają z tradycji krajów pochodzenia, niechęci do respektowania wartości danego kraju, ale skali wykluczenia, dyskryminacji, systemowej przemocy i braku możliwości awansu społecznego wpisanej w politykę tych państw wobec migrantów. Integracja jest czymś zupełnie innym. Jej celem jest takie organizowanie wspólnot, aby umiały ze sobą pokojowo funkcjonować, nie krzywdząc się wzajemnie, w ramach gwarantowanej przez państwo umowy społecznej.

Nagonka na organizacje pozarządowe

Nasz głęboki niepokój budzi również towarzysząca dyskusji wokół strategii atmosfera nagonki i lekceważenia wobec organizacji niosących pomoc uchodźcom i migrantom i przedstawianie ich jako naiwnych, nieświadomych zagrożeń związanych z sytuacją polityczną zwolenników otwartych granic, działających na rzecz autorytarnych reżimów Łukaszenki i Putina. Zapewniamy Pana Premiera, że organizacje społeczne świadome są problemów i zagrożeń związanych z instrumentalizacją i militaryzacją problemu migracji. Uważają jednak, i mają na to dowody, że bezpieczeństwo i kontrola granic jest możliwa właśnie przy poszanowaniu praw człowieka i porozumień międzynarodowych.

Zwracamy się do Pana z apelem o złagodzenie języka debaty na temat polityki migracyjnej. W obliczu rosnącej retoryki anty-migracyjnej, która może zagrażać bezpieczeństwu osób już przebywających w Polsce, oczekujemy od przedstawicieli władz większej odpowiedzialności w formułowaniu wypowiedzi na temat uchodźców, migrantów i osób udzielających im pomocy. Język nienawiści i pogardy, kreowanie atmosfery zagrożenia i strachu nie tylko podważa dobre imię organizacji, które na co dzień wspierają uchodźców i migrantów, ale może prowadzić do stygmatyzacji i piętnowania osób, które szukają w Polsce schronienia i być zachętą do aktów przemocy. Wierzymy, że konstruktywna i empatyczna dyskusja umożliwiająca przedstawienie różnych perspektyw i doświadczeń jest kluczem do budowania społeczeństwa otwartego na różnorodność oraz poszanowanie praw człowieka.

W związku z powyższym apelujemy do Pana o pilną rewizję przyjętej strategii migracyjnej. Wierzymy, że Polska ma potencjał do stworzenia polityki migracyjnej skutecznej w zarządzaniu i kontroli migracji i zgodnej z zasadami demokratycznego państwa prawa. Jesteśmy gotowi współtworzyć taką strategię, dzieląc się naszą wiedzą, ekspertyzą i doświadczeniami.

Uważamy, że szeroki dialog z różnorodnymi interesariuszami jest kluczowy dla wypracowania rozwiązań, które będą zarówno skuteczne, jak i zgodne z wartościami demokratycznymi. Będzie to szczególnie istotne w toku przygotowywania projektów ustaw i rozporządzeń wdrażających zapisy strategii. Rząd powinien dochować najwyższej staranności w konsultowaniu tych dokumentów z udziałem wszystkich zainteresowanych interesariuszy. Oczekujemy od rządu przedstawienia kalendarza tego procesu i zapewnienia dostępu do procesu konsultacji dla wszystkich, którzy będą chcieli wziąć w nim udział.

Z wyrazami szacunku

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej

Fundacja im. Stefana Batorego

Amnesty International Polska

Fundacja Ocalenie

Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie

Konsorcjum Migracyjne

Stowarzyszenie No T o Ci Pomogę

Komitet Obrony Demokracji

Fundacja Polska Gościnność

Podlaskie Ochotnicze Pogotowie Humanitarne

Polska Akcja Humanitarna

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Instytut na rzecz Państwa Prawa

Stowarzyszenie Egala

Stowarzyszenie Nomada

Stowarzyszenie Homo Faber

Stowarzyszenie Podróżnych Ugościć

We Are Monitoring

Fundacja Polskie Forum Migracyjne

Grupa Granica

Save the Children Poland

Fundacja Panoptykon

Fundacja Wolne Sądy

Inicjatywa „Nasz Rzecznik”

Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Fundacja Habitat for Humanity Poland

Fundacja Kultura Liberalna

Fundacja Greenpeace Polska

Fundacja Czas Zmian

Centrum ds. Katastrof i Klęsk Żywiołowych – TRATWA

Podkarpackie Stowarzyszenie dla Aktywnych Rodzin

Fundacja Instytut Równowagi Społeczno-Ekonomicznej

Stowarzyszenie Klon/Jawor

Fundacja Widzialne

Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana

Polska Misja Medyczna

European Lawyers in Lesvos

Fundacja “Ukraiński Dom”