Czy to MEN powinien decydować o pracach domowych? Sondaż Ipsos przynosi zaskakujące wyniki

Wyniki najnowszego sondażu Ipsos dla OKO.press i TOK FM* nie są korzystne dla MEN. Najwyraźniej nie udało się przekonać opinii publicznej do pomysłu Donalda Tuska z kampanii wyborczej, żeby zlikwidować w szkołach podstawowych obowiązkowe prace domowe.

Niezależnie od ogólnej zgody, że prac domowych powinno być mniej, w sondażu zakwestionowany został sam pomysł, żeby to ministerstwo edukacji dekretowało, co i jak ma być zadawane. Trzy czwarte badanych uznało, że decyzje o pracach domowych należy zostawić „na dole”: samym nauczycielkom (i nauczycielom) prowadzącym zajęcia (37 proc. odpowiedzi) albo szkołom, które wypracowywałyby reguły zadawania obowiązujące w placówce (35 proc.):

Pomysł rządu i ministerstwa, żeby to „centrum” decydowało, poparło ledwie 21 proc. Zaskakujące, że także w elektoracie KO poparcie było niskie (23 proc.), statystycznie takie samo jak w PiS (21 proc.). I tylko jeden elektorat koalicji rządowej mocno poparł projekt rządowy (42 proc.), o czym dalej.

Na zdjęciu głównym: ministra edukacji Barbara Nowacka gratuluje wiceministrze Katarzynie Lubnauer, z tyłu wiceministrowie Paulina Piechna-Wieckiewicz i Henryk Kiepura podczas konferencji prasowej 22 marca 2024 roku z okazji 100 dni rządu.

Trzy sposoby na prace domowe

Likwidacja prac domowych to bodaj najżywiej w 2024 roku dyskutowany temat edukacyjny. Radykalne zapowiedzi KO z kampanii wyborczej zostały wprowadzone w nieco złagodzonej wersji we wchodzącym w życie w poniedziałek 15 kwietnia 2024 rozporządzeniu MEN. Zakazuje obowiązkowych prac domowych w podstawówce, ale dopuszcza w klasach I-III zadawanie do domu „szlaczków” ("ćwiczenia usprawniające motorykę małą są obowiązkowe dla ucznia i nauczyciel może ustalić z nich ocenę”).

Rozporządzenie tworzy też nierówność, bo cięcia prac domowych obowiązują tylko w szkołach publicznych, co może jeszcze powiększyć przewagę na egzaminach ósmoklasisty dzieci ze szkół społecznych i prywatnych.

Pomysł ministerstwa napotkał krytykę wielu środowisk nauczycielskich. Podkreślano, że rozporządzenie narusza art. 12 Karty Nauczyciela, która stanowi, że „nauczyciel ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne”.

Jak wynika z obywatelskiej sondy zorganizowanej w marcu 2024 roku przez organizacje społeczne z inicjatywy SOS dla Edukacji**, prace domowe są powszechnie używane jako niezbędne uzupełnienie nauczania w szkole, przede wszystkim z matematyki i języków obcych, ale także edukacji wczesnoszkolnej. Przejście na prace domowe „dla chętnych” może sprawić, że zrezygnują z nich przede wszystkim uczniowie i uczennice z domów o mniejszym kapitale kulturowym, mniej „zaopiekowane” przez rodziców i nierówności edukacyjne wzrosną.

W analizach OKO.press podkreślaliśmy, że zamiast odgórnego rozporządzenia można było sięgnąć po rekomendacje z kampanii „ZadaNIE domowe” z 2019 roku prowadzonej przez organizacje społeczne z inicjatywy ówczesnego RPO Adama Bodnara (więcej o tym – tutaj). Postulowano wtedy wydanie tzw. wytycznych dla szkół z zaleceniem, by to placówki wypracowały reguły zadawania prac domowych obowiązujące własnych nauczycieli i nauczycielki. Szkoła miałaby określać, ile zadawać dzieciom, o jakie formy wzbogacić prace domowe (więcej zadań złożonych, niekonwencjonalnych, do wyboru, a także prac zespołowych itd.), jak reagować, gdy uczeń nie odrobi zadania i jak uniknąć kumulacji prac domowych zamiast tego wykorzystując “synergię międzyprzedmiotową”.

Rekomendacje, wsparte szkoleniami i programem ewaluacji, mogłyby skuteczniej poprawić obecny stan rzeczy niż rozporządzenie, które – jak można się obawiać – będzie częściowo bojkotowane, a częściowo zdemotywuje nauczycielki i nauczycieli. Powstaną też formy zastępcze, np. zestawy zadań „do przejrzenia” przed kolejnymi sprawdzianami z matematyki, których liczba wzrośnie.

Nawet elektorat Donalda Tuska...

Te wyniki są szczególnie zaskakujące, bo zwykle elektoraty Koalicji 15 października, a zwłaszcza elektorat KO popierają politykę swego rządu. Nie tym razem.

Opcję MEN, które decyduje o pracach domowych, wybiera tyle samo (statystycznie) wyborców i wyborczyń KO (23 proc.), co PiS (21 proc.), a w Trzeciej Drodze – tylko 17 proc.

W programie na wybory parlamentarne 2023 Lewica proponowała np. wprowadzenie statusu nauczyciela jako urzędnika państwowego, jak w Niemczech, co naruszałoby zasady oświaty samorządowej.

Elektorat KO za to częściej niż pozostałe (poza konfederatami) stawiał na wypracowanie zasad oceniania w szkole (43 proc.), a Trzecia Droga aż w 47 proc. wskazywała na nauczycieli.

Najrzadziej na MEN wskazywali konfederaci (11 proc.) programowo niechętni regulacjom centralnym (chyba że dotyczą ograniczania praw kobiet, słabszych grup społecznych czy imigrantów).

Im starsi, tym bardziej przeciw

Ministry edukacji Barbara Nowacka i Katarzyna Lubnauer kilkakrotnie podkreślały, że propozycje ograniczeń prac domowych są popierane przez osoby młodsze, które mają świeżo w pamięci traumatyczne wspomnienia ze ślęczenia nad zadaniami w domu.

Sondaż potwierdza, że wybór MEN był popierany w największym stopniu przez osoby w wieku 18-29 lat (31 proc.), ale nawet w tej grupie więcej osób (37 proc.) uznało, że to szkoła powinna decydować o pracach, jakie zadają jej nauczyciele.**

Rosnąca wraz z wiekiem liczba wskazań na „nauczycieli” jest zapewne wyrazem swego rodzaju konserwatyzmu, na zasadzie „bo tak zawsze było” (tu akurat rację mają ministry edukacji, że ogólnikowe apele by nie wystarczyły).

Niższe zaufanie do MEN u osób po 50-tce może być z kolei wynikiem tego, że kończyły one co najmniej podstawówkę w PRL i ministerstwo zostało przez nie zapamiętane jak narzędzie propagandy i opresji.

Dodajmy, że cytowana już sonda organizacji społecznych potwierdziła intuicję MEN, że najmłodsi będą popierać pomysł likwidacji obowiązkowych prac domowych: uczniowie szkół podstawowych i średnich faktycznie wspierają politykę ministerstwa znacznie częściej niż ich nauczycielki i rodzice:

W tej samej sondzie aż 43 proc. dzieci uznało, że należy całkiem zrezygnować z prac domowych, a 41 proc., że należy je ograniczyć, co kontrastowało z odpowiedziami rodziców (zlikwidować – 23 proc., ograniczyć – 44 proc.) i nauczycieli (zlikwidować – 7 proc., ograniczyć – 57 proc.).

Na obcesowe pytanie, czy prace domowe są w ogóle potrzebne aż 50 proc. uczniów, odpowiedziało „nie”, w porównaniu z 30 proc. rodziców i 13 proc. nauczycieli.

MEN odmawia komentarza

W środę 9 kwietnia wysłaliśmy do MEN prośbę o komentarz do sondażu, przedstawiając główne wyniki. W następnych dniach w Biurze Prasowym MEN potwierdziliśmy, że mail dotarł i rzecznik Piotr Otrębski „wie, że zadaliśmy to pytanie”. Rzecznik jednak nie odpowiedział, podobnie jak przy okazji poprzednich tekstów OKO.press. Nie napisał także, że nie odpowie. Czy MEN stosuje metodę ignorowania posłańca, który przynosi złe wiadomości?

Zdumiewające, że nowe władze – tak jak tamte poprzednie – naruszają art. 4 prawa prasowego, zgodnie z którym „są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności”.

*Sondaż Ipsos dla OKO.press i TOK FM zrealizowany metodą mixed mode (CATI i CAWI) 2-4 kwietnia 2024 roku. Liczba wywiadów realizowanych telefonicznie i online wynosi w przybliżeniu po 50 proc. na każdą z metod badawczych. Badanie na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie dorosłych Polek i Polaków, N=1000

** Udział wzięło prawie 5 tys. osób, ale sonda nie była badaniem reprezentatywnym;

*** Na tym i następnych wykresach pomijamy odpowiedzi „trudno powiedzieć”, aby zwiększyć ich czytelność zwłaszcza na smartfonach

W poprzednich odcinkach kwietniowego sondażu OKO.press i TOK FM sprawdziliśmy, że:

• Coraz mniej Polek i Polaków wierzy w zwycięstwo Ukrainy z Rosją,
• Tylko elektorat KO jest w pełni zadowolony z realizacji obietnic wyborczych Koalicji 15 października;
• Pomysł referendum aborcyjnego nie jest popierany nawet w elektoracie Trzeciej Drogi;
• Prawo do przysposobienia dzieci przez pary jednopłciowe jest powszechnie akceptowane;
• Niski, a wśród młodych katastrofalnie niski jest poziom zaufania do władz państwa (Sejmu i rządu) i Unii Europejskiej (KE i PE). Zaufanie do samorządów jest największe;
• Tuż przed wyborami pokazywaliśmy (proroczo) na 4-punktową przewagę PiS nad KO...
• ...jednocześnie wskazując na dodatkowe źródła mobilizacji elektoratu KO i TD.