Staramy się realizować wizję Wiktora Osiatyńskiego. Zobacz, jak możesz nam pomóc

Na dwa tygodnie przed śmiercią w kwietniu 2017 roku w przejmującej wypowiedzi dla OKO.press Wiktor Osiatyński apelował, żeby obywatele, zwłaszcza prawnicy, dokumentowali poczynania władzy, demaskując naruszenia praworządności. Mówił:

“Ważne jest dokładne monitorowanie, zapisanie i sprawozdanie, jak zachowują się ludzie i organy władzy.

Prawnicy powinni stwierdzać, gdzie nastąpiło naruszenie prawa, a także przedstawiać, jakie grożą za to konsekwencje. Trzeba punktować także te działania władzy, które, choć formalnie legalne, naruszają zasady demokratycznego państwa prawa”.

Przekazał to zadanie w szczególnym momencie.

Władze PiS przejęły już kontrolę nad Trybunałem Konstytucyjnym, któremu oficjalnie przewodziła Julia Przyłębska. Komisja Europejska i Komisja Wenecka zdążyły wyrazić zaniepokojenie kwestią praworządności w Polsce i wydać swoje rekomendacje, które rząd zbagatelizował. 12 kwietnia 2017 roku do Sejmu trafił projekt nowelizacji ustawy o ustroju sądów powszechnych, zmierzający do podporządkowania prezesów wszystkich polskich sądów Ministrowi Sprawiedliwości. Do Sejmu wpłynął również projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

W drugą rocznicę śmierci Wiktora Osiatyńskiego wspominamy Profesora i analizujemy Jego dorobek. Zaczęliśmy niezwykłym tekstem Natalii Osiatynskiej, o relacji z Ojcem, która trwa nadal. Wkrótce teksty Adama Bodnara, Ewy Łętowskiej, Mirosława Wyrzykowskiego. A także Marka Lisińskiego z fundacji „Nie lękajcie się”, któremu Wiktor Osiatyński przepowiadał kiedyś, że... obali konkordat Polski z Watykanem.

Obywatelska inicjatywa

Wiktor Osiatyński zmarł 29 kwietnia 2017 roku.

W lipcu 2017 roku, kiedy obywatele gromadzili się na ulicach w sprzeciwie przeciwko planowanym zmianom ustawy o Sądzie Najwyższym, KRS i sądach powszechnych, zwołaliśmy pierwsze zebranie Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego.

Na zaproszenie odpowiedzieli wybitni prawnicy i prawniczki, którzy już wówczas angażowali się w obronę praworządności i nadal to robią. W skromnych progach redakcji pojawili się ludzie tej miary, co prof. Adam Strzembosz, prof. Ewa Łętowska, prof. Mirosław Wyrzykowski, prof. Marcin Matczak, prof. Wojciech Sadurski, Danuta Przywara - szefująca Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Draginja Nadażdin - dyrektorka Amnesty International Polska, Sylwia Gregorczyk-Abram i Maria Ejchart-Dubois, które właśnie organizowały inicjatywę Wolne Sądy wraz z Pauliną Kieszkowską-Knapik i Michałem Wawrykiewiczem, a także eksperci prawa europejskiego, dr Maciej Taborowski i dr Piotr Bogdanowicz (formalnie dołączył do Rady nieco później, ale wspierał nas niemal od początku).

Ustaliliśmy, że Archiwum będzie na bieżąco dokumentować zmiany, które forsowali rządzący. A także je analizować wskazując na naruszenia Konstytucji RP i prawa europejskiego.

Gromadzimy dokumenty (na wypadek gdyby znikały)

Serwis Archiwum Osiatyńskiego ruszył w grudniu 2017 roku.

Podstawowym zadaniem było gromadzenie dokumentów - zarówno rządowych, jak i wydawanych przez polskie i międzynarodowe instytucje, uniwersytety i ośrodki badawcze, stowarzyszenia sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych.

Archiwizacja miała nie tylko na bieżąco porządkować sytuację, która w 2017 roku zmieniała się w piorunującym tempie. Ustawy nowelizowane były przez Sejm nierzadko pod osłoną nocy.

Najważniejsze materiały gromadziliśmy (a nie linkowaliśmy) w ogólnodostępnym dziale "Dokumenty". Bo choć podobno "rękopisy nie płoną", to niewygodne dowody czasem znikają z sejmowych, rządowych i urzędowych stron internetowych.

Analizy Archiwum Osiatyńskiego zasilają OKO.press

Nie można było przewidzieć, czy ktokolwiek postawi tamę zapędom władzy. Na szczęście najczarniejsze scenariusze się nie spełniły, władza nie odważyła się rozpędzić pokojowego ruchu protestu. Bezkarnie krzyczeliśmy więc "Wolne sądy", ale władza robiła swoje.

Partia rządząca z uporem parła do tego, aby zmienić ustrój, podporządkowując wymiar sprawiedliwości politykom. Po przeforsowaniu zmian w Trybunale Konstytucyjnym, Sądzie Najwyższym, KRS, sądach powszechnych i prokuraturze rozpoczęła proces wymiany kadr. Do dzisiaj próbuje zuchwale dyscyplinować i szykanować niezależnych sędziów i prokuratorów, którzy odważyli się krytykować zmiany w wymiarze sprawiedliwości.

Od razu wiadomo było, że gromadzenie dokumentów to za mało: potrzebne jest także wyjaśnianie kontekstu ich przyjęcia, rzetelne, szybkie i przystępne wyjaśnianie bieżących wydarzeń i znaczenia procesów, które składają się na atak na rządy prawa.

Zwłaszcza, że bez precedensu jest nie tylko niszczenie demokracji konstytucyjnej, w której władza jest ograniczona zasadami państwa prawa w tym prawami człowieka, ale też reakcja społeczeństwa obywatelskiego, instytucji Unii Europejskiej i organów międzynarodowych.

Oprócz analizy i krytyki zmian, Archiwum Osiatyńskiego daje też pole do merytorycznej dyskusji o naprawie systemu sprawiedliwości w przyszłości.

Dlatego na portalu Archiwum Osiatyńskiego otworzyliśmy dział "Aktualności", w który publikowane są teksty prawników oraz dziennikarzy specjalizujących się w tematyce prawnej i politycznej. Nie byłoby Archiwum Osiatyńskiego bez dziennikarzy - Mariusza Jałoszewskiego, Daniela Flisa, Marii Pankowskiej, Moniki Prończuk, Dominiki Sitnickiej.

Te teksty znacie też Państwo z OKO.press. Archiwum Osiatyńskiego, prowadzone przez tę samą Fundację Kontroli Obywatelskiej OKO, w naturalny sposób stało się merytorycznym zapleczem popularnego serwisu.

Dzięki obywatelskiemu zaangażowaniu ekspertów i ekspertek z wielu dziedzin prawa, którzy dzielą się swoją specjalistyczną wiedzą, lekkiej klawiaturze dziennikarzy oraz popularności OKO.press (ponad 4 mln odsłon miesięcznie), teksty powstałe dla Archiwum Osiatyńskiego mogą docierać do ogromnej grupy odbiorców.

"Sędziowie wolności" Siedleckiej

Mamy też wielką przyjemność publikować analizy Ewy Siedleckiej, a także przygotowywaną przez nią listę "Sędziów wolności". 14 listopada 2018 opublikowaliśmy w OKO.press i w Archiwum Osiatyńskiego 156 nazwisk sędziów, którzy - pomimo zastraszania i przekupywania środowiska sędziowskiego - bronią etosu swej profesji, nierzadko ryzykując wydalenie z zawodu (co ułatwiają nowe przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym). Dziś na liście jest już 309 nazwisk.

Kronika Skórzyńskiego

Komplementarną formą porządkowania wydarzeń jest Kronika prowadzona przez znanego historyka prof. Jana Skórzyńskiego, którą można czytać w soboty w OKO.press. Uporządkowana na osi czasu w Archiwum Osiatyńskiego daje syntetyczny, stale aktualizowany obraz rządów PiS od wyborów w październiku 2015 roku. Publicysta "Wyborczej" Rafał Zakrzewski prowadzi z kolei kalendarium oporu społeczeństwa obywatelskiego.

Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS

4 czerwca 2018 roku 12 organizacji pozarządowych, w tym Archiwum Osiatyńskiego, powołało Komitet Obrony Sprawiedliwości. KOS monitoruje i archiwizuje przypadki wywierania politycznego nacisku na sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych i przedstawicieli innych zawodów prawniczych oraz zapewnia im pomoc prawną. Wydaje też Opinie i publikuje raporty, które można przeczytać w Archiwum Osiatyńskiego.

Alfabet Buntu, jedyny taki zapis

We wrześniu 2018 roku zainaugurowaliśmy "Alfabet Buntu". Dzięki pracy Aleksandry Gieczys-Jurszo, udało się opublikować już 250 sylwetek – organizatorek demonstracji, aktywistów obywatelskich, niepokornych prawników, obrońców przyrody, feministek, ludzi walczących z różnymi formami dyskryminacji i uprzedzeniami. Wszelkiego sortu buntowników i buntowniczek. Jest to jedyna w polskich mediach próba dokumentowania obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Informujemy o łamaniu prawa po angielsku

Od marca 2019 roku informujemy też świat o sytuacji w Polsce po angielsku w serwisie Rule of Law in Poland . To wspólna inicjatywa Archiwum Osiatyńskiego, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Forum Obywatelskiego Rozwoju. Publikujemy treści dotyczące zmian ustrojowych, niezależności sądownictwa, niezawisłości sędziów i sytuacji prokuratorów, zgodności zmian w wymiarze sprawiedliwości z Konstytucją i standardami europejskim i międzynarodowym. Serwis stanowi skromną przeciwwagę dla inicjatyw prorządowych typu "Poland In" TVP.

Wykłady imienia Wiktora Osiatyńskiego oraz debaty prawnicze

Organizujemy również otwarte dla publiczności spotkania ze znakomitymi naukowcami i wykładowcami na najlepszych uniwersytetach oraz z cenionymi prawnikami i społecznikami zaangażowanymi w walkę o praworządność i prawa człowieka.

W maju 2018 roku pierwszy Wykład im. Wiktora Osiatyńskiego wygłosił w Warszawie znawca zagadnienia populizmu prof. Jan-Werner Müller (Uniwersytet Princeton).

Wykłady na naszych konferencjach wygłosili też prof. Wojciech Sadurski (Uniwersytet w Sydney i Uniwersytet Warszawski), prof. Martin Krygier (Uniwersytet Nowej Południowej Walii) a także jeden z najważniejszych amerykańskich konstytucjonalistów prof. Bruce Ackerman (Uniwersytet Yale).

W debatach brali udział prawnicy i prawniczki tej miary co Ewa Łętowska, Mirosław Wyrzykowski, Marcin Matczak, Paulina Kieszkowska-Knapik, Maciej Kisilowski.

Publiczność w Polsce mogła dzięki tym konferencjom okazję wysłuchać na żywo, co mają do powiedzenia sojusznicy w walce o demokrację konstytucyjną w Polsce. Debaty były też okazją do wymiany doświadczeń i perspektyw. Od naszych prelegentów wiemy, że czerpią z niej obie strony, goście poznają środowisko polskich obrońców praworządności, konfrontują swoje teorie ze stawianymi w Polsce diagnozami. Takie spotkania mogą wpłynąć na to, jak świat będzie myślał o sytuacji w naszym kraju i jak czas "osuwania się" praworządności zostanie zapamiętany w historii myśli prawnej, politycznej i społecznej.

Pomóż dalej rozwijać Archiwum Osiatyńskiego

Opublikowaliśmy do tej pory ponad 800 artykułów, autorstwa ponad 120 ekspertek i ekspertów, wysłaliśmy przeszło 60 newsletterów, zarchiwizowaliśmy ponad pół tysiąca dokumentów i zaprezentowaliśmy 250 osób i inicjatyw w "Alfabecie Buntu".

Te działania nie mogłyby być prowadzone bez wsparcia darczyńców.

Pomóż dalej realizować pomysł Profesora! Dołącz do zbiórki na Archiwum Osiatyńskiego https://pomagam.pl/archiwum2019