Maluchy za kraty? PiS przepchnął ustawę o resocjalizacji jak z głębokiego PRL

7 lipca ok. 20:15 Sejm 230 głosami odrzucił senacką uchwałę i tym samym przyjął ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Do odrzucenia uchwały Senatu było potrzebne 222 głosów. Ustawa wejdzie więc w życie, o ile podpisze ją prezydent Duda.

Za odrzuceniem uchwały był oczywiście PiS. Poza tym: Kukiz'15, Koło Polskie Sprawy i dwóch posłów niezrzeszonych (Łukasz Mejza i Zbigniew Ajchler). Cała Konfederacja wstrzymała się od głosu. Przeciw odrzuceniu uchwały, czyli też przeciw ustawie były: KO, Polska 2050, Lewica, Koalicja Polska, Porozumienie, PPS oraz dwóch posłów niezrzeszonych.

Według Ministerstwa Sprawiedliwości, które pod wodzą Zbigniewa Ziobry przygotowało nowelizację, przepisy mają "wymiar holistyczny i prowadzą do unowocześnienia metod wychowawczych". Zupełnie innego zdania są eksperci i opozycja, którzy jeszcze przed głosowaniem zorganizowali wspólną konferencję prasową. Domagali się odrzucenia szkodliwego projektu, a w razie jego przyjęcia — weta prezydenta Andrzeja Dudy. Wskazywali, że ustawa nie ma wymiaru opiekuńczo-resocjalizacyjnego, tylko penitencjarny. A przepisy i zasady znane z systemu więziennego zostaną przeniesione na dzieci i młodzież.

Resocjalizacja czy więziennictwo?

Na największe zagrożenia nowego projektu zwracał uwagę prof. Marek Konopczyński, pedagog resocjalizacyjny z Polskiej Akademii Nauk.

Ustawa obniża bowiem wiek, w którym nieletni może odpowiadać przed sądem rodzinnym, np. za kradzież – z 13 do 10 lat.

"10-latek będzie przebywał w ośrodku z osobami dorosłymi. Łatwo sobie wyobrazić skutki — będziemy »produkowali« dzieci, które potem będą trafiać do zakładów karnych" — mówił prof. Konopczyński.

Ustawa sankcjonuje też przymus wewnątrz placówek.

I dodał, że w ten sposób ustawa sięga korzeniami nie tylko do obowiązującej ustawy, stworzonej w czasie stanu wojennego, ale wręcz do lat 50. XX wieku.

Jak pisaliśmy w OKO.press, szczególnie rygorystyczne jest zalegalizowanie w ośrodkach wychowawczych instytucji izby adaptacyjnej, czyli izolatki. Odosobnienie w systemie więziennym jest uznawane za surowy środek dyscyplinujący.

W zakładach wychowawczych do izb będą trafiać osoby w okresie adaptacji, z którymi trzeba przeprowadzić wywiad, ale także wychowankowie, którzy potrzebują „indywidualnej pracy”. Twórcy projektu założyli, że do takiej sytuacji może dojść, jeśli „wcześniejsze oddziaływania psychologiczno-pedagogiczne i środki dyscyplinarne okazały się nieskuteczne”.

"Rządowa ustawa uwstecznia proces resocjalizacji o kilkadziesiąt lat i przypomina przepisy z czasów stanu wojennego w PRL" - stwierdza wydane po głosowaniu sejmowym oświadczenie akademików i edukatorek z najważniejszych organizacji społecznych. Zapowiadają dalsze zbieranie podpisów i skierowanie apelu o weto do prezydenta Dudy (całe oświadczenie - niżej).

Szkoły jak sądy

Na dodatek ustawa przyznaje szkołom część kompetencji zarezerwowanych dla aparatu represji i wymiaru sprawiedliwości.

"Ustawa daje dyrektorom możliwość karania dzieci i młodzieży, czyli swoich uczniów, tak jak do tej pory robiły to sądy. Dyrektor będzie mógł zmuszać dziecko do pracy porządkowych, działań na terenie szkoły, naprawienia szkody, czy ukarać je w formie upomnienia ustnego lub pisemnego" — tłumaczył prof. Konopczyński.

Wszystkie te instrumenty są w ustawie określone jako „środki oddziaływania wychowawczego”, które mogą być zastosowane w sytuacji, gdy dyrektor zaobserwuje u ucznia „przejawy demoralizacji”. Już w toku prac nad projektem, organizacje uczniowskie zwracały uwagę na to, że demoralizacja jest szerokim i podatnym na interpretacje terminem, co może prowadzić do nadużyć.

Kary i izolacja, zamiast szansy na powrót

"Nie jestem w stanie zrozumieć, jak można metody z mrocznych lat początku XX wieku, uważać za dobre i nowoczesne" — mówił prof. Konopczyński. I przypomniał, że w 2015 roku powstała nowoczesna ustawa, która utknęła w szafach ministerstwa sprawiedliwości po zmianie politycznej. "To był projekt otwarty na opiekuńczość i rozwój młodych ludzi, a nie karanie i zamykanie".

Zamiast tworzenia placówek określających poziom rygoru, wprowadzał instytucje, których celem było skupienie uwagi na potencjale rozwojowym młodych ludzi, a nie skupianie uwagi na ich deficytach.

Według Konopczyńskiego rewolucyjne i prawdziwie nowoczesne byłyby przepisy, które dają realną szansę na powrót do normalnego życia po wyjściu z ośrodka. "Dziś placówka wypluwa młodego człowieka, a on wpada w nicość (...) nie daje mu żadnych szans na readaptację" — mówił.

Przeciwko projektowi razem z ekspertami i organizacjami społecznymi zrzeszonymi w inicjatywie "Wolna Szkoła" wystąpili posłowie Koalicji Obywatelskiej, Lewicy, Polski 2050 i Porozumienia. Wcześniej projekt ustawy odrzucił też Senat.

Opozycja wskazywała, że w ustawie nie ma ani słowa o wsparciu środowiskowym, np. pełnowymiarowej opiece pedagogiczno-psychologicznej, czy asystentach rodziny, którzy pomogliby rodzicom w rozwiązywaniu problemów wychowaniu i innych trudności życia codziennego. Odpowiedzią na kryzys, a tym są najczęściej są zachowania świadczące o zdemoralizowaniu, są dla rządu separowanie, karanie, presja i wstyd.

Opozycja apelowała też do nauczycieli i dyrektorów zasiadających w ławach PiS, by nie dali włączyć w system represji szkół, które powinny być przyjaznym środowiskiem rozwoju.

Oświadczenie ekspertów i edukatorek: "Rządowa ustawa uwstecznia proces resocjalizacji o kilkadziesiąt lat i przypomina przepisy z czasów stanu wojennego w PRL"

Tuż po sejmowym głosowaniu kategoryczne oświadczenie wydała grupa akademików i edukatorek z najważniejszych organizacji społecznych. Zapowiadają dalsze zbieranie podpisów i skierowanie apelu o weto do prezydenta Dudy.

Oto jego pełna treść i pierwsze podpisy pod oświadczeniem.

Warszawa, 6 lipca 2022 roku

Protestujemy! Szkoła ma stać się placówką quasi-resocjalizacyjną?

Sejm RP przyjął w czerwcu 2022 roku fatalną w skutkach dla dzieci i młodzieży rządową ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która uwstecznia proces resocjalizacji o kilkadziesiąt lat i przypomina przepisy ustawy z czasów stanu wojennego w PRL.

Wprawdzie Senat RP odrzucił na początku lipca 2022 ustawę w całości, ale teraz wraca ona do Sejmu. Jeśli Sejm ją ponownie przyjmie, to ustawa trafi do podpisu Prezydenta RP.

Dlaczego ta ustawa jest zła?

1. Po pierwsze, ustala wiek odpowiedzialności dziecka za demoralizację na 10 lat, co jest sprzeczne ze współczesną wiedzą psychologiczną, medyczną i pedagogiczną. Oznacza to w praktyce, że 10-letnie dziecko będzie stawało przed sądem, który będzie mógł umieścić je w placówce resocjalizacyjnej razem z 17-18-latkami i 10-latek będzie tam mógł przebywać aż do uzyskania pełnoletności.
2. Po drugie, ustawa umożliwia stosowanie wobec dzieci i młodzieży w placówkach resocjalizacyjnych środki przymusu bezpośredniego, tj. siły fizycznej, kajdanek, pasów bezpieczeństwa, karnych izolatek.
3. Po trzecie, ustawa w Art. 4 par.4 przenosi na wszystkich dyrektorów polskich szkół podstawowych i średnich dotychczasowe obowiązki sędziów sądów powszechnych, w zakresie określania przejawów demoralizacji i czynów karalnych, a przede wszystkim stosowania kar (w ustawie nazywanych środkami wychowawczymi). Są to kary do tej pory zarezerwowanych wyłącznie dla sądów, w postaci: pouczenia, ostrzeżenia ustnego, ostrzeżenia na piśmie, przeproszenia pokrzywdzonego, przywrócenia stanu poprzedniego, wykonania określonych prac porządkowych na rzecz szkoły.

Wejście w życie zapisów Art. par. 4. Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która przenosi częściową odpowiedzialność za losy nieletnich z aparatu sądownictwa na dyrektorów szkół powszechnych, jest zabiegiem niezrozumiałym i szkodliwym społecznie.

Zapisy ustawy dają formalną możliwość dyrektorowi szkoły posługiwania się rejestrem kar, które do tej pory były zastrzeżone wyłącznie dla sądu rodzinnego, przenosząc niejako na dyrektora i szkołę odpowiedzialność z niezwiązane z edukacją formy zachowania ucznia.

Jednocześnie treść paragrafu 4 wskazuje, że dyrektor szkoły ma potrafić trafnie zdiagnozować przejawy demoralizacji uczniów oraz mieć rozeznanie w kodeksowych rejestrach czynów karalnych w celu odpowiedniego ukarania ucznia.

Ta kuriozalna sytuacja może zmienić oblicze polskiej oświaty: z edukacyjno-rozwojowego na karno-piętnujące. Nie ma ono nic wspólnego z wychowawczą funkcją szkoły, która polega na znoszeniu barier w rozwoju osobowym i społecznym uczniów oraz praktycznym uczeniu ich między innymi takich wartości i postaw jak współdziałanie, solidarność, wzajemna pomoc czy opiekuńczość.

Wprowadzanie do życia szkoły sformalizowanych kar do tej pory zarezerwowanych dla jurysdykcji sądów, niewątpliwie zaowocuje zwiększeniem poziomu wykluczenia społecznego i stygmatyzacji dzieci i młodzieży w systemie edukacyjnym.

Trudno również zgodzić się z pojęciem karania pod postacią prac porządkowych, które powinny być naturalny sposobem wychowawczego doświadczania przez uczniów edukacji prospołecznej i proekologicznej, a nie pracą „za karę”, co proponują autorzy omawianej ustawy. Praca za karę była jednym z narzędzi aparatu PRL-u, ale teraz znowu sięgnięto do tego skompromitowanego narzędzia pseudo wychowawczego.

Zapisy zawarte w Art. 4. Par. 4 ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich próbują czynić ze szkoły placówkę quasi-resocjalizacyjną!

My, niżej podpisani, stanowczo protestujemy przeciwko wprowadzeniu ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich w życie!

Prof. dr hab. Marek Konopczyński- Sekcja Pedagogiki Resocjalizacyjnej KNP PAN

Dr hab. Małgorzata Michel, prof. UJ – Sekcja Pedagogiki Resocjalizacyjnej KNP PAN

Prof. dr hab. Mirosława Nowak-Dziemianowicz- Sekcja Polityki Oświatowej KNP PAN

Zofia Grudzińska, Fundacja Przestrzeń dla Edukacji, Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji

Alicja Pacewicz, Fundacja Szkoła z Klasą i koalicja SOS dla Edukacji

Prof. dr hab. Roman Leppert - Sekcja Pedagogiki Ogólnej KNP PAN

Dr hab. Iwona Chmura-Rutkowska, prof. UAM, Wydział Studiów Edukacyjnych UAM, Sekcja Pedagogiki Krytycznej KNP PAN, Fundacja Ja, Nauczyciel’ka

dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska - kierowniczka Poznańskiego Centrum Praw Człowieka INP PAN

Dr Renata Matusiak, pedagog, wykładowca akademicki

Beata Durczewska, nauczycielka, pedagożka, Fundacja Ja, Nauczyciel’ka

Maciej Durczewski, Fundacja Ja, Nauczyciel’ka

Justyna Ilasz, Fundacja Ja, Nauczyciel’ka

Barbara Janina Sochal, Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka

Łukasz Korzeniowski, Stowarzyszenie Umarłych Statutów

Magdalena Czarzyńska-Jachim, wiceprezydentka Sopotu, Przewodnicząca Komisji Praw Człowieka i Równego Traktowania Związku Miast Polskich

Ksenia Talowska, Mikołaj Stefaniszyn, Kogutorium

Mikołaj Wolanin, Fundacja na rzecz Praw Ucznia

dr Beata Zwierzyńska, pedagog, liderka Edukacja w Działaniu

Ewa Żmijewska, pedagog międzykulturowy, Sekcja Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej PAN, Koalicja Otwarty Kraków

Dr Mariusz Dobijański, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Resocjalizacji

Agnieszka Jankowiak-Maik, nauczycielka, laureatka Nagrody im. Ireny Sendlerowej i Medalu Wolności Słowa

Przemysław Staroń, psycholog, nauczyciel, edukator, autor książek "Szkoła bohaterek i bohaterów", Nauczyciel Roku 2018, finalista Global Teacher Prize 2020

Marta Młyńska, edukatorka, trenerka, coachka

Dr hab. Renata Szczepanik, prof. UŁ, Sekcja Pedagogiki Resocjalizacyjnej, KNP PAN

Dr hab. Bartłomiej Walczak, Uniwersytet Warszawski, Szkoła Edukacji PAFW i UW

Dr Iga Kazimierczyk, nauczycielka, pedagożka, “Wolna szkoła” i Fundacja “Przestrzeń dla edukacji”

dr Ilona Fajfer-Kruczek - pedagożka, socjoterapeutka, wykładowczyni akademicka na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach

Dr Urszula Tokarczyk-Bar, pedagog specjalny, terapeuta, Wydział Studiów Edukacyjnych UAM

Dominik Kuc, Ranking Szkół Przyjaznych LGBTQ+

Dorota Łoboda, Przewodnicząca Komisji Edukacji Radym.st. Warszawy

Fundacja Rodzice Mają Głos

Magdalena Wołowicz, pedagożka, terapeutka

Prof. dr hab. Jarosław Płuciennik, (Uniwersytet Łódzki), były prorektor ds. kształcenia oraz pełnomocnik ds. otwartej edukacji

Karolina Skowron, Dyrektorka zarządzająca Akcja Demokracja

Dorota Kujawa-Weinke - nauczycielka, edukatorka

Renata Czaja-Zajder, nauczycielka, Protest z Wykrzyknikiem

Anna Schmidt-Fic, nauczycielka, Protest z Wykrzyknikiem, Wolna Szkoła

Leszek Olpiński, edukator, Protest z Wykrzyknikiem

Monika Miłowska, prezeska, Fundacja CultureLab

Maria Shmel’ova, prezeska, Portal edukacyjny TupTupTup

Marta Szymczyk, Nieszablonowa pedagożka, Protest z Wykrzyknikiem

Agnieszka Puta, nauczycielka

Nina Myalska, pedagożka, terapeutka

Joanna Paluszkiewicz nauczycielka

Anna Drużyńska nauczycielka

Justyna Reisenberg nauczycielka

Anna Bednarek, nauczycielka

Bogumiła Bielak, nauczycielka, Protest z Wykrzyknikiem

dr Jakub Bielak, wykładowca akademicki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Edyta Mak, nauczycielka

Zofia Lisiecka, Fundacja Edukacyjna ODiTK

Joanna Baran, pedagog resocjalizacyjny, Regionalny Zespół Placówek Wsparcia Edukacji w Opolu

Elżbieta Rutkowska, nauczycielka

Beata Smolarek, nauczycielka

Justyna Paszek, nauczycielka

Agnieszka Foryś, nauczycielka, Protest z Wykrzyknikiem

dr Agnieszka Tajak-Bobek, pedagog resocjalizacyjny, wykładowca akademicki, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Katarzyna Jurzysta, rodzic, pedagog

Anna Cieplak, edukatorka, pisarka

Karolina Rudnicka, nauczycielka

dr hab. Edyta Głowacka Sobiech prof. UAM , Wydział Studiów Edukacyjnych UAM, Sekcja Pedagogiki Krytycznej i Specjalnej KNP PAN

Dominika Słowik, pisarka

Sylwia Ufnalska, tłumaczka i redaktorka naukowa, Członek Honorowy Europejskiego Stowarzyszenia Redaktorów Naukowych

Marta Badowska, wicedyrektorka szkoły podstawowej, terapeutka, wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Dysleksji

Polskie Towarzystwo Dysleksji, organizacja społeczna na rzecz dzieci, młodzieży i dorosłych

Anna Dęboń pedagożka, terapeutka, nauczycielka wspomagająca, aktywistka edukacyjna, mama, prezeska Stowarzyszenia dO!PAmina Lab

Robert Strzała - polonista, nauczyciel Zespołu Szkół Plastycznych, wiceprezes Stowarzyszenia dO!PAmina Lab

Stowarzyszenie dO!PAmina Lab - organizacja działająca na rzecz dzieci i młodzieży (w szczególności na rzecz poszanowania praw dzieci w przestrzeniach publicznych) oraz szeroko pojętych zmian w edukacji

Aleksandra Czetwertyńska, Fundacja Centrum Cyfrowe

Zofia Szarota, profesor Akademii WSB

Paulina Korach, pedagog, doktorantka, osoba z niepełnosprawnością narządu ruchu poruszająca się na wózku

Angelika Friedrich, Nastoletni Azyl

Tomasz Pintal - edukator, psycholog, promotor wspierania Edukosmitów

Daria Bielenin-Palęcka - matka - Jestem rodzicem i jestem przeciwko #LexCzarnek

Nina Podleszańska, matka, babcia, wykładowczyni

dr Beata Tylewska-Nowak, pedagożka specjalna, logopedka, WSE, UAM Poznań, instruktorka ZHP w stopniu hm,

Maksymilian Dyśko, student Pedagogiki Specjalnej, Wydział Studiów Edukacyjnych UAM

Kacper Nowicki, Prezes Zarządu Fundacji Varia Posnania, Poznań

Bartosz Nowak, lekarz stomatolog, Poznań,

Monika Gronowska, psycholog, surdopedagog, Poznań

Jolanta Molenda-Bieniecka nauczycielka-bibliotekarka, arteterapeutka, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, Poznań

Magdalena Pąk, nauczycielka z 15 letnim stażem, wychowawca, instruktor, Olsztyn

Rafał Filipski, nauczyciel języka polskiego, kulturoznawca , Warszawa

Krzysztof Obrębski, pedagog, kurator sądowy, nauczyciel edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, wiedzy o społeczeństwie , muzyki, Warszawa

Anna Abramczyk, nauczyciel- doradca metodyczny, Wrocław

dr hab. Małgorzata Przanowska, pedagog, filozof edukacji

Tomasz Plaszczyk - adwokat - Gdańsk

Teresa Bogusz - nauczycielka

Dr Konrad Ciesiołkiewicz - przewodniczący Komitetu Dialogu Społecznego KIG, uczestnik prac fundacji edukacyjnych i wychowawczych.

Monika Nyka, liderka NIE dla chaosu w szkole

Dorota Oleksiak, liderka NIE dla chaosu w szkole

Joanna Trojanowska, nauczycielka, liderka NIE dla chaosu w szkole

Anna Jurewicz, Centrum Doskonalenia Nauczycieli RAZEM LEPIEJ

Martyna Tarnowska, Polskie Stowarzyszenie Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta

Anna Sowińska, Fundacja Plan daltoński.pl

Joanna Dziekońska, Wydział Nauk Społecznych UWM w Olsztynie, Sekcja Edukacji Elementarnej KNP PAN

dr Iwona Maciejowska prof. UJ, Zakład Dydaktyki Chemii

Marcin Michalik, nauczyciel, edukator, Fundacja Plan daltoński. pl

Dr Joanna Witczak-Nowotna, tyflopedagog, Fundacja Cedunis

dr Maja Brzozowska-Brywczyńska, podwójna mama, socjolog dzieciństwa, Wydział Socjologii UAM, Poznań

Joanna Kowalska-Andrzejewska, psycholożka, Fundacja Rozwoju Motylarnia, Niepubliczna Szkoła Podstawowa Cogito w Poznaniu

Joanna Bzdęga-Rugała- matka, instruktorka ZHP

Krystian Karcz - etyk, nauczyciel

Sylwia Stasikowska - nauczycielka

Dr Aneta Skuza, pedagog, nauczyciel akademicki

Agata Radecka, nauczycielka, doktorantka Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej

Emilia Przerwa-Tetmajer, romanistka