Krajowa Rada Sądownictwa

Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) – konstytucyjny organ, którego podstawowym zadaniem jest kontrola polskiego orzecznictwa. KRS zobowiązana jest stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. KRS posiada też wiele uprawnień i kompetencji mających na celu właściwy dobór sędziów w poszczególnych sądach.

Krajowa Rada Sądownictwa została utworzona w 1989 roku w wyniku porozumienia politycznego zawartego podczas obrad Okrągłego Stołu.

Rada składa się z 25 członków. Zgodnie z Konstytucją RP w KRS mają zasiadać osoby powołane przez organy władz ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Członkami KRS są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Minister Sprawiedliwości, czterech posłów, dwóch senatorów, osoba powołana przez Prezydenta RP, dziesięciu sędziów będących przedstawicielami sądów powszechnych, dwóch sędziów Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów administracyjnych oraz sędzia sądu wojskowego.

Kadencja Krajowej Rady Sądownictwa trwa 4 lata.

Do najistotniejszych zadań Krajowej Rady Sądowniczej należy: opiniowanie aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów oraz podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie ich zgodności z Konstytucją RP w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów; rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów; rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku oraz wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia; wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych oraz występowanie z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów; wyrażanie opinii w sprawie powołania oraz odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych.

W 2017 roku Sejm uchwalił ustawę wygaszającą kadencje wszystkich członków KRS i dzielącą ją na dwa zgromadzenia. Uchwalenie tej ustawy (oraz ustawy o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Sądzie Najwyższym) uznane zostało przez większość środowisk sędziowskich, RPO i opinię publiczną za naruszające zasadę trójpodziału władz. Uchwalenie nowelizacji ustawy wywołało falę protestów i demonstracji w całym kraju.

W 2018 roku z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy Sejm zmienił zasady wyboru sędziów do KRS i wbrew Konstytucji RP wybrał do niej nowych przedstawicieli, głównie ludzi związanych z ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym Zbigniewem Ziobrą. Przerywano tym samym gwarantowaną w ustawie zasadniczej kadencję dotychczasowych sędziów KRS.

Obecnie działania nowej KRS polegają głównie na wprowadzaniu reformy sądownictwa zgodnej z wytycznymi partii rządzącej. Dlatego też większość sędziów uważa ją za organ niekonstytucyjny i gremium, którego legalność jest wątpliwa.

Większość Rad sądownictwa z innych państw Unii Europejskiej również uznaje nową Krajową Radę Sądownictwa za narzędzie rządu PiS. Dowodem na to jest fakt, że we wrześniu 2018 roku Europejska Sieć Rad Sądownictwa (ENCJ) zawiesiła członkostwo polskiej KRS ze względu na „niespełnianie przez nią warunku niezależności od władzy wykonawczej„.

W listopadzie 2018 roku Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny skierowały pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE, dotyczące statusu nowej KRS i zgodności z prawem Unii Europejskiej procedur wyłaniania przez nią sędziów do SN. TSUE orzeknie, czy nowa Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego jest sądem niezależnym w myśl przepisów unijnych, skoro pomogła ją obsadzić upolityczniona KRS. 19 marca 2019 roku TSUE rozpozna pytania prejudycjalne.

25 marca 2019 roku wyrok w sprawie nowej KRS ma ogłosić też Trybunał Konstytucyjny. Członkowie nowej Krajowej Rady Sądowniczej wystąpili do TK, aby ten uznał za konstytucyjne przepisy, na podstawie których ich wybrano, co ma zalegalizować ich działania.